Türkiye, Litvanya’nın başşehri Vilnius’ta başlayacak NATO Zirvesi’ne saatler kala İsveç’in ittifaka katılmasına yeşil ışık yaktı.
Cumhurbaşkanı Erdoğan, İsveç Başbakanı Ulf Kristersson ve NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg ortasındaki üçlü görüşmenin akabinde yapılan yazılı açıklamada, TBMM’nin İsveç’in üyeliğine ‘bir an önce’ onay vermesine yönelik uzlaşma kamuoyuna duyuruldu.
Türkiye ve İsveç’in yaklaşık bir yıldan uzun mühlet müzakere ettikleri NATO’ya iştirak sürecine ait yeşil ışık, başta NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg ve ABD’li üst seviye yetkililer olmak üzere yürütülen ağır diplomatik uğraşlar sonucu geldi.
Stoltenberg, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın seçimlerden sonra vazifesine başlamasının çabucak akabinde 4 Haziran’da İstanbul’da başlattığı diplomatik trafiğinin son adımında Erdoğan ve İsveç Başbakanı Ulf Kristersson’u NATO Tepesi için bulundukları Litvanya’nın başşehri Vilnius’ta buluşturdu.
Yaklaşık iki saat süren üçlü görüşmenin akabinde Stoltenberg ve Kristersson, kısa bir ikili görüşme daha gerçekleştirdi. Bu görüşmelerde alınan kararlar, NATO tarafından ortak açıklama olarak duyuruldu.
İsveç ve Türkiye ortasında güvenlik alanında yeni bir işbirliği düzeneği kurma, NATO Genel Sekreteri de “Terörle Çaba Özel Koordinatörü” atama kararları alındı.
İsveç ayrıyeten Türkiye’nin Avrupa Birliği sürecine de takviye vereceğini beyan etti. Stoltenberg, kararı “Bugün tarihi bir gün” kelamlarıyla kıymetlendirdi.
7 unsurluk ortak açıklama
Taraflardan yapılan ortak açıklama, 7 unsurdan oluşuyor. Açıklamanın en kritik ögesi yedinci unsur:
“Bu temelde, Avrupa-Atlantik bölgesinin caydırıcılık ve savunma zorunlulukları ışığında, Türkiye, İsveç’in İştirak Protokolünü TBMM’ye iletecek ve onaylanmasını sağlamak için Meclis ile yakın işbirliği içinde çalışacaktır.”
Ancak hususta, bu onayın ne vakit gerçekleşeceğine ait bir takvim sunulmaması dikkat çekti.
Stoltenberg, basın toplantısında bununla ilgili bir soruya cevap verirken, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın bu hususta taahhütte bulunduğunu ve bunun için “en kısa sürede” adım atılacağını söylediğini kaydetti.
Sürecin İştirak Protokolü’nün Cumhurbaşkanlığı’nca TBMM’ye gönderilmesi ve Meclis’te oluşan iki ayağı olduğunu anımsatan NATO Genel Sekreteri, yasamayı ilgilendiren bu süreçle ilgili bir görüş bildirmenin yanlışsız olmayacağını kaydetti.
Anlaşmanın yedinci unsurunda varılan uzlaşının temelleri öbür hususlarda açıklanıyor.
İsveç’ten ‘teröre karşı yol haritası’
Üçüncü husus, Türkiye ve İsveç’in Finlandiya ile kurulan üçlü Ortak Daimi Mekanizma’nın yanı sıra yeni ikili bir Güvelik Kontratı kapsamında her yıl bakanlar seviyesinde bir sefer toplanacak bir düzenek daha kurma kararını aldıklarını kayda geçiriyor.
Aynı hususa nazaran İsveç, birinci toplantıda Madrid’de imzalanan üçlü mutabakatta yer alan ögelerin uygulanmasına dönük olarak “her türlü terörizme ve şova karşı” bir yol haritası sunacak. Bu unsurda İsveç’in Türkiye’de “FETÖ” olarak tanımlanan Gülen yapılanması ve Suriye’nin kuzeyinde mevcut YPG/PYD’ye takviye vermeyeceği de vurgulanıyor.
Türkiye, Demokratik Birlik Partisi (PYD) ve Halk Savunma Birlikleri (YPG) olarak bilinen her iki kümesi da “terör örgütü PKK’nın Suriye ayağı” olarak pahalandırıyor ve müttefiklerinden de o denli tanımlamasını bekliyor.
Dördüncü unsurda, Türkiye ve İsveç’in “terörle gayretin uzun erimli olduğu” ve İsveç’in iştirakinin akabinde da işbirliğinin süreceği vurgulanıyor. Ayrıyeten NATO’nun “terörün her türlüsüne karşı” daha da faal olması vurgusu yapılıyor ve ittifakın tarihinde birinci kere “Terörle Uğraş Özel Koordinatörü” durumu oluşturma kararı aldığı duyuruluyor.
Türkiye, bu sistemin kurulmasını uzun müddettir istiyordu.
Stoltenberg, bir soru üzerine, “terörle uğraşın global boyutuna” işaret etti ve bilhassa radikal İslamcı IŞİD üzere örgütlerin Afrika’dan Orta Doğu’ya uzanan bir coğrafyada faaliyet gösterdiğini, bu açıdan ittifakın “terörle gayrette eşgüdümü artırmak” için bu türlü bir atamaya ihtiyaç duyduğunu kaydetti.
Beşinci husus de yeniden Türkiye’nin talebi üzerine müttefikler ortasında silah satışına ait engelleme ve sınırlandırmama olmaması prensibini anımsatıyor.
İsveç’ten AB sözü
Ortak açıklamanın altıncı unsuru, Türkiye-İsveç ikili ekonomik ilgileri ile Türkiye-AB münasebetlerine atıfta bulunması açısından dikkat cazibeli.
İki ülkenin ikili ekonomik bağlantıları geliştirme kararını aldıklarını açıklayan husus, “İsveç, gümrük birliğinin güncellenmesi ve vize serbestisi de dahil olmak üzere, Türkiye’nin AB’ye iştirak sürecinin tekrar canlandırılması eforlarına faal katkı verecektir” tabirlerini içeriyor.
AB konusunda yapılan bu atfın Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Vilnius’a hareketinden evvel düzenlediği basın toplantısında, İsveç’in NATO üyeliği için Türkiye’nin AB’ye iştirak sürecinin önünün açılması gerektiği açıklamasının akabinde gelmesi dikkat çekti.
Stoltenberg, NATO olarak AB’nin genişleme süreciyle bir ilgileri olmadığını, üçlü ortak açıklamanın üzerinde uzlaşılan çerçeveyi aktardığını kaydetti.
İsveç’in iştirakine onay vermeyen başka bir ülke Macaristan. Stoltenberg, basın toplantısında buna ait bir soruya karşılık verirken, “Macaristan bize ‘Onay veren son ülke biz olmayacağız’ kelamını vermişti. Münasebetiyle artık bu sorun da çözüldü” diye konuştu.
Biden’la görüşmede odak F-16’lar olacak
İsveç ile ilgili kararın alınması sürecinde Türkiye-ABD ortasındaki temasların değer taşıdığı kaydediliyor.
Cumhurbaşkanı Erdoğan ve ABD Lideri Joe Biden, 9 Temmuz akşamı telefonda görüşmüşlerdi ve Beyaz Saray’dan yapılan açıklamada bir kere daha İsveç’in üyeliği için vaktin geldiğine vurgu yapılmıştı.
Liderlerin yanı sıra Dışişleri Bakanı Hakan Fidan ile ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken da Perşembe gününden bu yana üç telefon görüşmesi gerçekleştirdiler.
Pazartesi günü yapılan son telefon görüşmesinin akabinde ABD Dışişleri Bakanlığı’ndan yapılan açıklamada, hem İsveç’in NATO’ya resmen katılması için hem de Türk-Amerikan savunma işbirliğini daha da güçlendirmek için vaktin geldiği vurgusu yapıldı.
Bu tabir, Türkiye ve ABD’nin resmen kabul etmese de İsveç’in üyeliği ile F-16 savaş uçağının Türkiye’ye satışı konusunun temaslı olduğunu, Amerikan idaresinin bu tıkanıklığı aşma konusunda çalıştığı yorumlarına neden oldu.
Bu nedenle Erdoğan’ın Salı günü TSİ 18.00’de Biden ile yapacağı görüşmenin ikili alakalar ve bilhassa savunma sanayi işbirliğine odaklanması öngörülüyor.
Erdoğan’ın Biden’ın yanı sıra doruğun birinci gününde İngiltere Başbakanı Rishi Sunak, Almanya Başbakanı Olaf Scholz ve Fransa Cumhurbaşkanı Emmaneul Macron ile ikinci gününde Yunanistan Başbakanı Kyriakos Miçotakis ve İtalya Başbakanı Giorgia Meloni ile görüşmesi planlanıyor.
Bu temaslarda da İsveç konusu ve AB-Türkiye süreci ile ikili münasebetler gündemde olacak.
Yorumlar kapalı.