Türkiye’de hava kirliliğine ait 15 sağlık, çevre ve iklim örgütünün oluşturduğu Pak Hava Hakkı Platformu (THHP), Türkiye’de hava kalitesini pahalandıran raporunun beşincisini yayımladı.
Rapora nazaran, Türkiye genelinde hava kirliliği Dünya Sıhhat Örgütü (WHO) kılavuz bedellerinin 4 katı iken, zelzeleden etkilenen kentlerde bu pahaların 7,5 katına çıktı.
Deprem bölgesinde hava kirliliği, enkaz tozu ve ısınma için açıkta ateş yakılması üzere nedenlerle ulusal limitlerin de 2,5 katına ulaştı.
Temiz Hava Hakkı Platformu Koordinatörü Deniz Gümüşel, Etraf Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’nın ulusal hava izleme istasyonlarından alınan son 40 gün datalarına nazaran bu sonucu elde ettiklerini söyledi.
Rapordaki temel bulgular şöyle:
- Türkiye’de, Dünya Sıhhat Örgütü (WHO) standartlarına nazaran havası pak kent yok.
- Havası en kirli beş kent ise sırasıyla Batman, Iğdır, Ağrı, Şırnak ve Malatya.
- Depremden etkilenen kentlerde hava kirliliği ulusal limitlerin 2,5 katına, WHO kılavuz kıymetlerinin ise 7,5 katına çıktı.
- Kanser, kalp-damar, KOAH üzere hastalıklara yol açan hava kirliliği, ruh sağlığı ve uyku düzenini de olumsuz etkiliyor.
- Hava kirliliği için yasal limitler WHO kılavuzlarıyla uyumlu hale getirilmeli, hava kalitesi tertipli ve sistematik olarak izlenmeli, fosil yakıtlardan vazgeçilmeli.
BBC Türkçe’ye demeç veren Gümüşel, zelzeleden etkilenen bölgelerdeki ölçüm istasyonlarının kıymetli bir kısmının fonksiyonsuz olduğunu söyledi.
Gümüşel, Adıyaman’da çalışan istasyonun olmadığını; Kahramanmaraş’taki 4 istasyondan birinin ve Hatay’da bulunan dört istasyondan da sadece İskenderun’dakinin çalışır durumda olduğunu belirtti.
“Önemli bir sorun, Türkiye’deki hava kalitesi izleme ağının yetersizliği. Bakanlığın Türkiye genelinde 360 istasyonu var fakat bunların en düzgün ihtimalle yüzde 50’sinden randıman alınabiliyor. 360 istasyonun tamamında partikül husus için bilgi sağlayabilenlerin sayısı 165.”
Bu, Türkiye genelinde havanın WHO kılavuz kıymetlerinin 4 katı kirli olduğu manasına geliyor.
Hava kirliliğine bağlı 42 bin ölüm
Rapora nazaran 2021’de Türkiye genelinde en az 42 bin kişi hava kirliliğine bağlı hastalıklar nedeniyle hayatını yitirdi. Hava kirliliğine bağlı ölümlerin sayısı İstanbul’da 4 bin 848, Ankara’da 2 bin 853 oldu.
Hava kirliliği ölçümü açısından Türkiye standartları WHO’nun 2021’de güncellediği kılavuz bedelleriyle uyumlu değil. WHO standartlarına nazaran bir bölgede pak hava solunabilmesi için PM2.5 bedelinin en fazla 5 μg/m olması gerekiyor. Türkiye’deki ortalama paha ise 20-21 civarında.
THHP, hava kirliliği için yasal limitlerin WHO kılavuzlarıyla uyumlu hale getirilmesi, hava kalitesinin nizamlı ve sistematik olarak izlenmesi ve fosil yakıtlardan vazgeçilmesi için davette bulundu.
Havası en kirli 5 il
Türkiye’de, WHO standartlarına nazaran havası pak kent yok.
Havası en kirli beş kent ise sırasıyla Batman, Iğdır, Ağrı, Şırnak ve Malatya.
Hakkari’de WHO standartlarına nazaran, partikül husus kirliliği yok denecek kadar azken, vilayet kükürt dioksit açısından çok kirli bir hava soluyor.
Hakkari’de kükürtdioksit kirliliğinin kömür yakılmasıyla ilişkili olduğunu belirten Gümüşel, bu durumda PM2.5 kirliliği olmamasının mümkün olmadığını belirtiyor ve şunları söylüyor:
“Hakkari’de ya istasyonun yeri ölçüm için ülkü değil, zira hakim rüzgarlara nazaran modellemelerle bu istasyonları yerleştirmek gerekiyor, ya da atmosferik şartlar bu tip sıra dışı bir duruma sebep oluyor.”
Kirliliğin nedenleri
Özellikle kentlerde trafikten ve ısınmadan kaynaklı kirliliğe karşı genel bir siyaset eksikliği olduğunu vurgulayan Gümüşel, güç yatırımları süratli bir formda fazlalaşan gelişmekte olan başka ülkelerde olduğu üzere Türkiye’de de hava kirliliğinin büyük bir sorun olduğunu belirtti.
“Sanayileşme bu kadar denetimsiz olmamalı, endüstrinin kontrolleri sıkılaştırılmalı, gerekli yaptırımlar uygulanmalı.”
Türkiye’de özelleştirilmiş termik santrallerin 2019 sonunda etraf yatırımlarını tamamlaması gerektiğini belirten Gümüşel, “Bunlar tamamlanmadığı halde peyderpey etraf müsaadeleri ya da süreksiz faaliyet evrakları sağlandı; kapalı teşvik sağlandı; etraf yatırımlarından gizlice muaf tutuldular. Yatırımlar yüksek görünse de kamu bütçesindeki sıhhat maliyetine nazaran aslında düşük kalıyor” dedi.
Yorumlar kapalı.