Rus ordusunun Ukrayna savaşının başındaki başarısızlıkları yalnızca batıda değil Rusya’da da çokça eleştirildi. Lakin bu tenkitlerin yönelten bireyler bize Rus ordusunda görünenden büyük bir çatlak olduğunu söylüyor. Bir tarafta başını Putin’in şefi olarak bilinen Yevgeny Prigozhin’in çektiği paralı askerler başka tarafta ise Genelkurmay lideri Valery Gerasimov’un ve Savunma Bakanı Sergey Şoygu’nun olduğu profesyonel ordu var.
GERİLİM NASIL BAŞLADI?
Aslında Rus ordusundaki bu tansiyonun kökeni Putin’in başa geldiği birinci yıllara kadar gidiyor. “Siloviki” adı verilen, eski istihbaratçı, asker ve bürokratlardan oluşan bir küme, Putin’in seçilmesine yardımcı olmuş ve geçen yıllar boyunca gücünü arttırmasını sağlamışlardı.
Wagnerlerin önderi Yevgeny Prigozhin de bunlardan biriydi. Putin’in kıymetli toplantılarında yemek tertiplerini yürütmesi sebebiyle “şef” unvanını almış sonradan kurduğu paralı asker şirketiyle Rus nüfuzunu dünyaya yaymıştı.
‘Şef’ lakaplı Yevgeny Prigozhin (soldan üçüncü) Bahmut’ta Sovyet anıtı önünde
İlk sefer 2014 Kırım’ın ilhakı sırasında ortaya çıkan Wagner paralı askerleri Suriye’de vazifeye başladılar. Suriye ordusuna öncelikle hava takviyesi sağlayan Rus ordusu, alanda Wagnerlerle koordineli hareket etmeye başladı. Suriye’de gidişatı Esad lehine değiştiren kişi 2017’de Suriye’de vazifeye atanan hava kuvvetleri kumandanı Sergey Surovikin’di.
General Sergey Surovikin
“General Armageddon” olarak tanınan Surovikin Wagnerlerle ortak çalışmış ve oldukça yakın bağlantılar geliştirmişti. Ukrayna işgalinin birinci bir ayı Ruslar için hezimetle sonuçlanınca ters sesler çıkmaya başladı. Bunlardan en değerlileri Çeçen başkan Ramazan Kadirov ve Wagner başkanı Prigozhin’di.
İkisi de birebir mevzudan şikayet ediyorlardı; Rus ordusunda liyakatsizlik ve nepotizm. Aleksandr Lapin isminde bir kumandanı işaret ettiler. Lapin, cephenin çok gerisinden buyruklar yağdırdığı üzere askerlerinin canını hiçe sayıyordu. Dahası, savaşın daha başında oğluna “üstün cesareti” için madalya bile takmıştı.
Eleştirilerin odağı Alexander Lapin
Harkiv’de müthiş mağlubiyetler alınınca Suriye’de kendini ispatlamış kumandan Surovikin operasyonun başına getirildi. Çizdiği reçete ağırdı. Rus ordusu, daha bir kaç hafta evvel ilhak edilen Herson’da lojisitk meseleler çekiyor ve oradaki varlığı her geçen gün anlamsızlaşıyordu. Surovikin politik yansıyı göğüsledi ve Herson’dan nispeten ağır kayıplar vermeden çekilme tamamlandı.
Harkiv çekilmesini zalimce eleştiren Kadirov ve Prigozhin alınan bu kararı alkışladılar. Çekilme sonrası devir Ukrayna’nın güç altyapısına yapılan hücumlarla geçti. Rusya Ukrayna’yı yıprattığı üzere insan gücü sıkıntılarını çözdü ve insiyatifi tekrar eline aldı. Tam Prigozhin ve dostları güçlenirken yapılan atamalar ortalığı bir defa daha karıştırdı. Genelkurmay lideri Gerasimov, Surovikin’in yerine geçmişti. Büyük tenkitler alan Alexander Lapin ise terfi almıştı. Batı medyasında bu gelişmeler Putin’in “dengesi” olarak tanımlandı. Putin, iki tarafı da mutlu ederek denetimi elinde tutmak istiyordu.
Tabii bu problemleri çözmedi. Bahmut muharebesi tüm süratiyle devam ederken ordu içindeki güç savaşı çabucak hemen her gün kendini hatırlatıyordu. Savaşın gidişatı için değer arz eden Soledar kasabası alındığında Savunma Bakanlığı Wagnerlerden hiç bahsetmemiş, Prigozhin şikayet edince metin değiştirilip tekrar yayınlanmıştı.
Telegram sayfalarında birtakım hava piyadeleri Wagnerlerin “rol çaldığından” şikayet ederken Prigozhin ordudan mühimmat alamadıklarını söylemeye başladı. Hatta Prigozhin ileri giderek kaybedilen Wagner askerlerinin fotoğraflarını paylaştı ve sorumlunun Savunma Bakanlığı olduğunu söyledi. Bir kaç gün içinde mühimmat sorunu çözülmüştü lakin Prigozhin şikayet etmekten vaz geçmemişti. Açıkça “Wagnerler sabote ediliyor” dedi.
Rusya Savunma Bakanı Sergey Şoygu
Hatta Rus akademilerinde eğitim gören komutanların “askerlikten anlamadığını” akademiden atılan subayların Wagnerlerde mükemmeller yarattığını sav etti. Ona nazaran orduda rütbeler yaş değil alanda kendini ispatlayarak elde edilmeliydi. Bu yüzden Wagnerlerin karar alıcıları genelde genç askerlerden oluşuyor, Rus ordusunun kalanından daha düzgün sonuçlar elde ediyorlardı.
PRİGOZHİN ATEŞLE OYNUYOR
Yevgeny Prigozhin kısa müddette alanda aldığı başarılarla Rusya’da bir efsaneye dönüştü. Neredeyse her gün cephenin en önünde fotoğraf veriyor, askerleriyle yakın alakasını gösteriyor ve Rus ordusunu sıkıntı durumda bırakıyordu.
Bu ‘isyankar’ halini sürdürürse daha ne kadar Savunma Bakanlığı tarafından kendisine tahammül gösterileceği bilinmeyen. Muhtemelen Prigozhin’in Genelkurmay ile ilgili fikirlerini paylaşan bürokratlar, eski askerler ve istihbaratçılar mevcut. Fakat Rus ordusunda bu iki kümenin gerginliği ne boyutlara varacak iddia etmek kolay değil. Prigozhin’e Putin’in savaşın yıldönümü konuşmasını dinleyip dinlemediği sorulduğunda “savaş alanındaydım, vaktim yok” yanıtını verdi.
Giderek büyüyen bir kriz aşikâr ki Rusların alanda performansını etkiliyor. Daha da büyük bir politik krize dönüşüp dönüşmeyeceğini ise vakit gösterecek.
Yorumlar kapalı.