Prof. Dr. Mehmet Aydın: İstilacı balık türleri dünyada 345 milyar dolarlık kayba neden oluyor

Prof. Dr. Mehmet Aydın, Samsun Tarım ve Orman Vilayet Müdürlüğünce, müdürlüğün konferans salonunda düzenlenen “İstilacı balık cinsleri ve hayalet ağlar” çalıştayında, istilacı cinslerin geldikleri lokasyonlarda bulundukları alana ziyan vermediğini lakin diğer bir yere taşındığında ziyanlı olduklarını söyledi.

Bulundukları ekosistem içinde iklim kaideleri, suyun sıcaklığı, tuzluluk oranı üzere birçok parametrenin o cinsin istilacı olmasını engellediğini vurgulayan Aydın, “Orada çok yüksek stoğa ya da başkalarına ziyanlı tesir verecek bir duruma gelmiyor. Zira bu, ekosistemin bir kuralı. Ekosistem 3-5 yılda, hatta 500 yılda oluşmuyor, yüzbinlerce yılda oluşuyor. Yani yüzbinlerce yıl dönen sistemde hayatta kalanlar kalıyor, sistemi devam ettiriyor ve bir nizam kuruluyor. Biz de beşerler olarak bu tertibe diyoruz ki, ‘Yok o denli olmaz, bu nizamı bu türlü çevirmemiz lazım’. Sistemde bir gedik açıyoruz. Açtığımız gediği de bu fırsatçı tipler kullanıyor ve ekonomik ya da biyolojik kayıplara neden oluyorlar” diye konuştu.

Aydın, istilacı cinslerin büyük kısmının denizel aktivitelerle yer değiştirdiğine işaret ederek, şöyle devam etti:

“İstilacı balık tipleri Avrupa Birliği kapsamında 12,5 milyar dolarlık, dünyada da 345 milyar dolarlık ekonomik kayba neden oluyor. Yabani tiplerle gayret için en kıymetli teknikler yayılma yollarını belirlemek, yerleşmeden ve yayılmadan evvel engellemek. Zira yerleştikten sonra çaba etmek çok güç. Erken tespit çok değerli bir şey. Bizim de bilim insanları olarak sizlerden beklediğimiz şey, yeni bir tıp gördüğünüz, bilmediğiniz bir canlıyla karşılaştığınız vakit bizlere ulaşmanız. Bizim için de çok kıymetli bunlar.”

İstilacı cinslerin yayılımında pek çok yol bulunduğunu anlatan Aydın, “Doğal yollar, deniz nakliyeciliği, yatçılık ya da akvaryumculuk sistemi üzere değişik nedenlerle yayılım gösteriyorlar. Bilhassa de Pasifik’teki ya da Hint Okyanusu’ndaki canlının Karadeniz’e gelebilmek için olağan koşullarda Afrika’yı dolaşıp boğazdan geçmesi gerekirdi lakin insanoğlu Süveyş Kanalı’nı açtı. Akdeniz, Ege ve Karadeniz’e hayvanların süratli biçimde girmesini sağladı. Son 50 yılda 80 balık çeşidi olmak üzere bir sürü deniz canlısı, 500 küsur canlının sisteme girmesi sağlanmış oldu” sözlerini kullandı.

‘Balıkların etinden mikroplastik çıkıyor’

Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Deniz Bilimleri ve Teknolojisi Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Adnan Ayaz ise hayalet ağlar ve Türkiye’deki durum hakkında bilgi verdi.

Deniz ve göllerde unutulan ağların avlanmaya devam ettiğinin altını çizen Ayaz, şunları kaydetti:

“Denizlerde ağlar neden artıyor? Birincisi, sahiden kaybolması. İkincisi, maalesef cehaletten denizi çöplük olarak kullanmaktan kaynaklanıyor. Başkası ise terk edilmiş ağlardır. Bilhassa sepet dediğimiz yemli tuzaklar 30 yıla kadar av yapabiliyor. Bu ağların kirlilik tesiri var denizde. Yeni yapılan araştırmalara nazaran balık cinsleri mikroplastik yemeye başladı. Onlarla bizler de mikroplastikleri yemeye başladık. Kimse farkında değil fakat balıkların etinden mikroplastik çıkıyor. Karadeniz’de de derelerden ötürü bilhassa çok önemli mikroplastik sorunu oluştuğunu biliyoruz.”

Ondokuz Mayıs Üniversitesi Fen Fakültesi Biyoloji Kısmı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Melek Özpiçak da Samsun’da iç sularda ve denizlerde yaptıkları araştırmada 21 familyaya ilişkin 55 balık çeşidi tespit edildiğini aktardı.

Çalıştaya Tarım ve Orman Vilayet Müdür Vekili Nail Kırmacı, Samsun Su Eserleri Kooperatifler Birliği Lideri Atıf Malkoç ile balıkçılar katıldı.