Milletvekili aday listeleri hangi mesajı veriyor?

Seçimlerde Cumhurbaşkanlığını kazanmak kadar Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde (TBMM) çoğunluğu sağlamayı da hedefleyen partiler bu nedenle stratejik ataklar ile milletvekili aday listelerini belirledi. Yüksek Seçim Şurası’na (YSK) sunulan listelerde AKP daha çok mahallî istikrarları gözetmeye çalışırken, dört partiyi kendi bünyesine katarak liste yapan CHP’de ise verilen kontenjanlar parti içinde tartışmalara neden oldu. 

AKP’de “eski” isimler yine listede  

AKP’nin listelerinde Meclis Lideri Mustafa Şentop, AKP Genel Başkanvekili Binali Yıldırım, Genel Lider Yardımcıları Hamza Dağ ve Ali İhsan Yavuz, Genel Sekreter Fatih Şahin, Küme Başkanvekilleri Yılmaz Tunç ve Bülent Turan’ın ortalarında bulunduğu isimler 3, 4 ya da 5 periyotluk olmaları nedeniyle ya da Cumhurbaşkanı ve AKP Genel Lideri Recep Tayyip Erdoğan’ın kararıyla aday yapılmazken mevcut 285 vekilin 181’i liste dışı kaldı.  

Sağlık Bakanı Fahrettin Koca ile Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Nuri Ersoy dışındaki tüm bakanlar ise çeşitli vilayetlerden aday oldu.  

Liste dışı kalan isimler ortasında Sedat Peker’in argümanlarında ismi geçen milletvekilleri Zehra Taşkesenlioğlu ile Tolga Ağar da yer aldığı görüldü.  

Geçmişte partinin önde gelenleri ortasında yer alan eski Bakan Faruk Çelik, eski Bakan Bülent Tüfenkci ve eski Bakan Ayşen Gürcan’ın yanı sıra AKP tabanında sevilen siyasetçilerden olan eski parti yöneticisi Haluk İpek üzere isimler tekrar aday oldu.

2018’de milletvekili seçilen lakin Adalet Bakanı atanmasının akabinde vekillikten istifa eden Abdülhamid Gül de, bakanlık vazifesinden uyuşmazlıklar nedeniyle alınmıştı. Ulusal Görüş tabanında faal olan Gül de AKP aday listesinde yer aldı.

6284 sayılı bayana yönelik şiddetin önlenmesi kanununa sahip çıkan ve yaptığı “kanun kırmızı çizgimiz” üzere çıkışlarla dikkat çeken AKP’li Hasret Varlıklı de listelerde üst sıralardan yer buldu. Güçlü, şu andaki seçim bölgesi Tokat yerine İstanbul’dan aday gösterildi. 

AKP’de gaye tek başına Meclis’teki vekil sayısının 301’i aşması. 2018’de 295 vekil çıkaran AKP’de kimi vekiller bakanlık için istifa etmişti. AKP, Cumhur İttifakı partilerinden MHP’nin takviyesi ile 360 vekile ulaşabilmeyi hedefliyor.  

“Yerel istikrarlar korunmuş”  

DW Türkçe’ye AKP listelerini kıymetlendiren siyaset bilimci Deniz Yıldırım, bakanların aday gösterilmesinin dikkat çeken bir adım olduğunu söyleyerek, “İki mümkünlük olmalı ya bu bakanların performanslarından mutlu değil ki böyleyse muhalefete koz verir ya da güçlü performans görüyor ve Meclis’i güçlendirmek istiyor. Önümüzdeki devirde mümkün bir iktidar değişikliğinde muhalefetin de parlamenter sisteme geçme vaadi olduğu için güçlü bir parlamento kümesi istiyor olabilir” dedi. 

Yıldırım, “Geriye dönük olarak küskünlerin kazanılması, eski isimlerin ve farklı isimlerin gelmesi de kıymetli. Bu isimlerin mahallî dinamikleri dikkate alan formda yine listeye kattığı görülüyor. HÜDA PAR ve DSP üzere partilerde yelpazenin farklı tutulması gereken bir kıssaya AKP’nin muhtaçlığı var. Burada da büyük mümkünlük da ulusallık –  gayrı ulusallık üzerinden bir kampanya kuracaklar” değerlendirmesi yaptı. AKP aday listelerinde HÜDA PAR’a dört, DSP’ye ise üç kontenjan ayırdı.

“Çift taraflı motivasyon” 

DW Türkçe’ye konuşan MAK Danışmanlık Lideri Mehmet Ali Kulat da AKP’nin tarihindeki en büyük vekil değişikliğini yaptığını söyledi. Kulat, “Cumhurbaşkanı Erdoğan, iki şeyi tıpkı anda yapıyor; bakanlarla her şeyden evvel motivasyon sağlamaya çalışıyor,  başarılı olur olmaz göreceğiz. Alanda bir motivasyon sağlamaya çalışıyor. Öteki mevzu da kendi tabanına giremeyen liste dışı kalanlar öteki yere gitmesin diye onlara da bir ileti veriyor. ‘Seçimi kazanırsak bakanlıklar var, bakan yardımcılıkları var’ bildirisi veriyor. Çift taraflı bir motivasyon AK Parti’de sağlanmış durumda” değerlendirmesini yaptı.  

CHP’de tartışmalı isimler 

CHP’de ise listelerin açıklanmasının ardından diğer partilere verilen kontenjan parti tabanında rahatsızlık yarattı. DEVA’ya 25, Saadet’e 24, Gelecek Partisi’ne 19, Demokrat Parti’ye üç, DÜZGÜN Parti’ye beş, Türkiye Değişim Partisi’ne bir olmak üzere toplamda öbür partilere 77 kontenjan verilmesi parti içinde tartışmalara neden oldu.

Ancak bilhassa DEVA Partisi’nden Sadullah Ergin’in Ankara’dan, Gelecek Partisi’nden Sema Silkin Ün’ün ise Denizli’den aday yapılması tartışmaları daha da alevlendirdi. Eski AKP’li Ergin, Balyoz ve Ergenekon davaları sürecinde Adalet Bakanı olması, daha evvel de isminin “Ali Dibo” olarak anılan partililere ihale verilmesi olayına karışması nedeniyle CHP’de ismi reaksiyon çeken isimlerden. Ergin’in Hatay yerine CHP’nin Ankara’da en güçlü olduğu yerlerden olan 1’inci bölgeden aday gösterilmesine de reaksiyonlar var.  

NTV yayınına katılan CHP’li Oğuz Kaan Salıcı ise Ergin’in aday gösterilmesine gelen yansılarla ilgili soruya “Biz isimler üzerinden giden bir süreç yürütmedik. DEVA Partililer ve öteki siyasi partiler bizi biliyor, biz de onları biliyoruz. Listelerde ortaklaşmanın getireceği sinerjiyle daha fazla arkadaşımızın parlamentoya gireceğini biliyoruz. Siyasetler şahıslar değil partiler üzerinden, fikirler üzerinden yürür” dedi.

Kontenjanların kaçı seçilebilir? 

2018 seçimleri dikkate alındığında DEVA Partisi adaylarına bakınca 11 ismin seçilmesine kesin gözüyle bakılıyor. Sadullah Ergin, parti Sözcüsü İdris Şahin, Milletvekili Mustafa Yeneroğlu, Genel Lider Yardımcısı Mehmet Emin Ekmen dahil 11 isim CHP’nin oyları 2018 seviyesinde kalsa ve birebir sayıda vekili çıkarsa dahi vekil olabilecek.

Yedi isim ise kritik yerlerde olarak bedellendiriliyor. Örneğin 2018’de CHP’nin dokuz vekil çıkardığı İstanbul 3’üncü bölgede DEVA’lı Uygar Yılmaz 10’uncu sıraya konuldu. Eski Bakan Selma Aliye Kavaf da Manisa’da 4’üncü sırada yer aldı. CHP 2018’de bu vilayette üç vekil çıkarmıştı.

“Tam sınırdaki” adaylar ile oy artışı hedefleniyor. DEVA için geriye kalan yedi ismin ise aday çıkarılmasının sıkıntı yerler olduğu konuşuluyor. Örneğin Kayseri’den bir vekil çıkaran CHP’de, bu sefer DEVA’lı Bahadır Özsoy 3’üncü sırada yer aldı.

Saadet Partisi’nden de aday gösterilen 24 isimden parti sözcüsü Birol Aydın, Mesut Doğan, Bülent Kaya’nın da ortalarında olduğu dokuz isim 2018 ile tıpkı vekil çıkarılması halinde Meclis’e gelecek. Yedi isim ise “sınırda kritik yerlere” konuldu. Sekiz ismin ise Meclis’e gelmesi “zor” olarak yorumlanıyor. Örneğin Sakarya’dan bir vekil çıkaran CHP’de Saadet Partili Ali Fethi Gürler 7’nci sıraya konuldu.  

Gelecek Partisi kontenjanından da parti yöneticileri Sema Silkin Ün, Selim Temurci, İsa Mesih Şahin, Selçuk Özdağ dahil 10 isim 2018’deki vekillerin çıkarılması durumunda Meclis’e gelecek isimler ortasında. Öteki isimler ise kritik ve önemli oy artışı durumlarında gelebilecek yerlere konuldu.  

Demokrat Parti’den de milletvekili Cemal Enginyurt ve Haydar Altıntaş ve Salih Uzun da listelerde seçilebilecek sıralarda yer aldı.

Türkiye Değişim Partisi Genel Lideri Mustafa Sarıgül de Erzincan’dan aday oldu. CHP 2018’de bu vilayette yüzde 25 oy almış lakin vekil kazanamamıştı.

CHP’de de amaç 250 vekile ulaşabilmek. ÂLÂ Parti ile birlikte ise toplam maksat evvel 301 milletvekili akabinde da 360 çoğunluğuna ulaşabilmek.  

“Tartışılır ancak seçime gerçek değişir” 

Siyaset bilimci Deniz Yıldırım, CHP listelerine ait, “Listeler tartışılır, kontenjan sayıları, isimler tartışılır. CHP, güç bir işle uğraşıyor. Hem masada YETERLİ Parti krizi sonrası yine bir ortaya getirme hem de Meclis seçimleri sürecinde ittifakı taşıma rolünü testiyi çatlatmadan yaptı. İktidar umudunu kendi tabanına vermişti. Kontenjanını da dört partiye ayırmak zorunda olduğu için sıkışmış bir CHP imgesi oluştu” dedi. 

Seçmenin bu seçimleri “olağanüstü şekilde” görmeye alıştığını kaydeden Deniz Yıldırım, “Burada diğer bir tablo var. Ekonomik olarak bu kadar örselenmiş olumsuz etkilenmiş seçmen kitlesi iktidarın ayakta kalması durumunda otoriterleşmeyi daha fazla olacağını düşünüyor. Köprüden evvel son çıkış seçimi üzere görülüyor. Bu da seçimi inanılmaz tabana taşıyor. Adaylık tartışmalarının bu türlü devam edeceğini ancak seçime gerçek referandum havasının oluşacağını düşünüyorum” tabirlerini kullandı. 

Yıldırım, HÜDA PAR ve Yine Refah’ın Cumhur İttifakı içerisinde yer alması ile bayan hakları tartışmalarının güçlü yaşandığı bir devirde CHP başta olmak üzere Millet İttifakı’nın “daha fazla bayan adayla” listelerini hazırlamamasının ise bir eksiklik olduğunu da vurguladı. 

“Muhalefette sorun ortak dil” 

MAK Danışmanlık Lideri Mehmet Ali Kulat da, CHP’nin kendi listelerinde altı partiye 77 kontenjan açmasının örneği görülmemiş bir durum olduğunu vurgulayarak, “Burada asıl sorun telaffuz birliği. Seçime bir ay kaldı ve hala ortak lisan yok. ‘Muhafazakar seçmen oy verir mi?’ diye soruluyor. Saadet’in seçmeninin yüzde 95’i verir, DEVA’nın da zira hepsinin adayı orada. Onlar kendi seçmenini motive edecek fakat asıl sorun ortak lisan sorunu. Listelerden öte bir motivasyon sorunu olduğu ortada. Bu nedenle listeler daha çok konuşulur durumda. Tahminen bir ittifak sözcüsü belirleyerek sorunu çözebilirler” dedi.