Dr. Mahfi Eğilmez
Beklenti; olayların nasıl gerçekleşeceğine ait niyet ya da varsayım demektir. Örneğin bir kişinin enflasyon oranına bakarak o oranda bir fiyat artışı beklemesi olağan bir beklentidir. Beklentilerin gerçekleşmemesi halinde hayal kırıklığı, hüsran ya da kızgınlık üzere reaksiyonlar ortaya çıkar. Fiyat artışlarını enflasyonun çok üzerinde olmasını bekleyen bir kişinin fakat enflasyon oranı kadar bir fiyat artışı alması onda hayal kırıklığı yaratabilir. Hayal kırıklıklarından sakınmak için beklentileri gerçeklere dayanarak oluşturmak rasyonel yaklaşımın gereğidir.
Beklenti tuzağı, gerçekçi olmayan beklentiler yaratarak kendisini ya da diğerlerini etkileme durumunu söz eden bir kavramdır. Örneğin bir sendikanın toplu kontrat görüşmelerine başlamadan evvel personellere enflasyonun iki katı artış sağlayacağını anlatması halinde çalışanlarda bu türlü bir artış beklentisi oluşur. Görüşmelerde lakin enflasyon kadar bir artış alabilen sendika, emekçileri büyük bir hayal kırıklığına düşürmüş olur. Bu durum, sendikanın, verdiği kelamı tutamayarak, çalışanlar nezdinde prestijini kaybetmesine yol açar. Sendikanın düştüğü bu durum beklenti tuzağının tipik bir örneğidir[1].
Abartılmış beklentilerin yarattığı beklenti tuzağı, sadece beklentiye kapılanları değil, beklentiye yol açanları da içine düşürür. Örneğin AKP iktidarı, 2011 yılında, Cumhuriyetin 100. yılı olan 2023 yılı için çok yüksek gayeler belirlemişti. Türkiye dünyanın en büyük 10 iktisadı ortasına girecek, enflasyon tek haneye inecek, işsizlik yüzde 5’in altına düşürülecek, kişi başına gelir 25 bin dolara çıkacak, GSYH 2 trilyon dolara yükselecek, ihracat 500 milyar dolara çıkacaktı. 2023 yılında Türkiye, bırakın bu gayelere yaklaşmayı 2011’deki bedellerden bile daha makus pozisyona geldi. Bu gelişmenin sonucu olarak bu beklentilere inanarak konum alanlar kadar iktidar da beklenti tuzağına düştü ve önemli prestij kaybetti. Beklenti tuzağına düşmemenin en kestirme yolu beklentileri makul seviyelerde tutmaktan geçer. Beklentiye nazaran daha âlâ bir gerçekleşme olursa bu hep olumlu bir sonuç olarak görülür.
Türkiye, tarihinin en ağır ekonomik tablosuyla karşı karşıya ve işin en acıklı yanı iktidar bu durumu gizlemeye çalışırken muhalefet de farkında değilmiş üzere görünüyor.
İktidar da muhalefet de tutulamayacak kelamlar vererek abartılı beklentiler yaratmaktan kaçınmalı. Türkiye ne çektiyse bu tıp abartılı beklentilerin ortaya çıkardığı beklenti tuzaklarına düşmekten çekti.
“Yüksek beklentinin düş kırıklığı da yüksek olur.”
Bu yazı Mahfi Eğilmez’in blog sitesinden alınmıştır
Yorumlar kapalı.