Ekonomi yazarı Yıldırım, kırmızı et fiyatlarındaki artışı değerlendirdi: ‘Üretici sayısı azalıyor’

Süt/yem paritesi temelde kırmızı et üretimini direkt etkileyen faktörlerin başında gelmektedir. Süt hayvancılığı yapan işletmelerin temel geliri süt satışlarından sağlandığından, çiğ süt fiyatının birçok vakit maliyetin altında kalması; yani süt üreticisinin süt satışından kazandığı para ile hayvanlarını besleyeceği yemi alamaması (çiğ süt/yem paritesi); dişi hayvanlarını kesite göndermesi ile sonuçlanmaktadır. Münasebetiyle, dengesizliklerin temel sebebi süt fiyatlarıdır. Çiğ süt fiyatının en düşük olduğu devirde dahi 1 litre süt üretimi için 1,5 kg %19 ham protein içeriğine sahip yem alınabilir olması süt işletmelerinin sürdürülebilir olmaları için kritik eşiktir.

Et tedariki; iki ana kalem sayesinde sağlanır. Birincisi besi danaları, ikincisi ise reforme ineklerdir. Reforme inek ölçüsü ise, toplam dişi sığır sayısının %50 sinin %20’si olarak kabul edilmektedir. Dişi sığırların; %50’si şimdi süt üretimine başlamamış genç hayvanlardan, kalanı süt veren inekten oluşur. Süt veren ineklerin her yıl %20’si reforme olarak kısma masraf ve ete dönüşür.

Süt üretiminin azalması, anaç hayvan bölümlerinin artması ile yanlışsız orantılıdır. Kooperatiflerde toplanan süt ölçüleri ve üretici sayıları dikkat cazibeli bir biçimde düşmüştür. Bursa ili Damızlık Sığır Yetiştiricileri Birliği bölgesel olarak Türkiye’nin süt üretim merkezlerinden biri olmakla birlikte süt birliğinin etkin olmaması sebebi ile destekleme almak isteyen üreticinin örgütlü satış için kaydolmak zorunda olduğu bir birliğin üye sayısı 4000 civarından 1280 civarına düşmüştür. Bu oran alanda yaptığımız görüşmeleri teyit etmektedir.

Süt hayvancılığının bu kadar küçülmesinin ve buna bağlı et arzında meydana gelen düşüşün temel sebebi süt fiyatının düşük tutulmasıdır. Ziyan eden üretici işi bırakma eğiliminde olması ve gençlerin ziyan eden bir işe girmek istememesi hem köyden kente göçü arttırmakta hem de ülkemizin üretimde dışa bağımlılığını arttıracağı ortadadır.

Azalan dişi hayvan sayısına bağlı olarak doğan erkek sayısı da azalmakta ve bu da besi gerecinin bulunamaması manasını taşımaktadır. Dişi hayvan kesitlerinin artması kırmızı et arzında kısa devirde artışa sebep olmakta ve market fiyatlarının sabit kalması manasını taşımaktadır. Lakin, buradaki en büyük olumsuz tesir uzun periyotta görülmekte; besiye alınacak erkek dana bulunamadığı için kırmızı et arzı düşmekte ve buna bağlı et fiyatları yükselmektedir. Şu anda kesimimizin içinde bulunduğu durum tam olarak budur.

“Kırmızı et fiyatındaki artışta 2018 yılında muhtaçlığın çok üzerinde yapılan ithalatın, Et ve Süt Kurumu’nun yanlış müdahalesi nedeniyle üreticinin daldan çekilmesine dikkat çekilen TÜSEDAD’ın yazısında, 2018-2019’da üreticinin maliyetin çok altında karkas et satmak zorunda kaldığı ve pandeminin de tesiri ile üreticinin ziyanının katlanarak arttığı tabir ediliyor. Besicinin kestiği hayvanın yerine yenisini koyamadığı belirtilen yazıda şu bilgilere yer veriliyor: “Kırmızı et üretimi yapan besicilerin, besi müddetlerini uzatmaları (hayvanlarını daha uzun mühlet ellerinde tutma), lakin 1 ay olabilmektedir. Bundan daha uzun mühlet elde tutmak ekonomik olarak mümkün değildir. Zira, besiye alınan hayvanların yemden yararlanma devirleri muhakkaktır ve bu mühletten sonra verilen yem ile hayvanın canlı yük artışı ortasındaki makas açılmaktadır. Bu ise besiciye ziyan olarak dönmektedir.”

“Bu sebeple besicilerimiz, canlı yük artışı az dahi olsa hayvanlarını 1 ay kadar ellerinde tutmakta ve sonra kısma sevk etmektedirler. Temel sorun yeniden anaç hayvan bölümlerine dayanmaktadır. Besi malzemesi dediğimiz biyolojik canlı bir hayvandır ve belli bir müddet yediği yem ile ekonomik bir tartı artışı olmaktadır. Münasebetiyle uzun mühlet (1 aydan fazla) kesite gönderilmeden elde tutulması ekonomik olarak ziyan manası taşımaktadır. Bu nedenle kesite uzun mühlet geç gönderilmesi mümkün değildir.”

“Kesimden sonra ise; besicilerin karkas eti depolama kapasitesi ve kabiliyeti bulunmamaktadır. Zira karkas et lakin dondurularak depolanabilmekte olup; bu depolar ise ülkemizde kesimhanelerde ve özel şahıslarda bulunmaktadır. Özetle, Sencer Solakoğlu başkanlığındaki TÜSEDAD’ın yazısında, benim bir yazıma da atıfta bulunularak kırmızı et fiyatlarının neden arttığı, tahlilin ne olduğu çok net olarak ortaya konuluyor. Yıllardır bunları anlatıyor ve yazıyoruz. Umarız bu defa dikkate alınır.”