Bundan 15 yıl kadar evvel keşfedilen, ilaçlara güçlü Candida auris mantarı şu anda dünyanın en kaygılı hastane mikroplarından biri ve bunda global ısınmanın da rolü olabileceğine ait bir araştırma var.
Maya tipi bu mantar bir defa bedene girdikten sonra kan dolanımını, hudut sistemini ve birçok iç organı etkileyebiliyor.
Dünya Sıhhat Örgütü (WHO), bu mantardan etkilenen hastalarda vefat oranının yüzde 30 ile 53 ortasında değiştiğini iddia ediyor.
Daha da tasa verici olan ise Candida auris’in, yaygın olarak kullanılan mantar ilaçlarının birçoklarına güçlü olması.
BBC Sıhhat Muhabiri James Gallagher, mantarın birtakım cinslerinin bilinen bütün ilaçlara dirençli olduğunu söylüyor.
ABD Salgın Hastalıkları Denetim ve Tedbire Merkezleri’nin datalarına nazaran (CDC) mantarın şimdiye kadar 30’u aşkın ülkede ortaya çıkıp yayıldığı tespit edildi.
2020’de bu ülkelerden gelen datalarla hazırlanan bir rapora nazaran, 2009 ile 2019 ortasında dünya çapında 4750 hadise görüldü.
Amerikan sıhhat yetkilileri, mantarın 2020 ve 2021 boyunca ABD sıhhat kuruluşlarında tasa verici bir süratle yayıldığını söylüyorlar.
ABD’de belirlenen hadise sayısı 2019 yılında 476 iken 2021’de 1471 oldu yani üçe üç yılda üçe katlandı.
İlginç bir öbür nokta da 2019’da milletlerarası bir araştırma grubu tarafından gündeme getirildi. Araştırmacılar Candida auris olaylarındaki artışın iklim değişikliği ile alakalı olabileceği sonucuna vardılar.
Candida auris nasıl bir mantar?
Candida auris, aslında insanlara günlük hayatta çok yararlı, örneğin ekmek ya da bira üretiminde kullandığımıza emsal maya tiplerinin yanısıra insanları hastalandıran tipleri de kapsayan bir mantar ailesine mensup.
Bunun bir örneği çok yaygın bir mantar olan Candida albicans. Bu kolay bir kaşıntılı mantar rahatsızlığı olabildiği üzere çok daha önemli enfeksiyonları da tetikleyebiliyor.
Candida auris birinci olarak 2009 yılında Tokyo Metropolitan Geriatri Hastanesi’nde bir hastanın kulak yolunda bulunmuştu ve latince kulak manasına gelen auris ismi de buradan geliyor.
Mantar mayaları birden fazla vakit cildimizin üzerinde yaşar ve sorun yaratmazlar. Ama öteki bir sebeple zayıf düştüğümüzde yahut olmamaları gereken bir yere mesela kan sirkülasyonuna ya da ciğerlere sızdıklarında enfeksiyona yol açabilirler.
Nasıl bir hastalığa yol açıyor?
Candida auris en sık kan deveranı enfeksiyonuna yol açıyor ama tıpkı vakitte teneffüs sistemini, merkezi hudut sistemini, iç organları ve cildi de etkileyebiliyor. Bu enfeksiyonlar ekseriyetle çok önemli oluyor. Bu mantar birçok vakit çok kullanılan mantar ilaçlarına dirençli olduğu için tedavisi de güç.
İngiltere’de Plymouth Üniversitesi Moleküler Biyoloji kısmında Doçent Dr. Tina Joshi, “Bu mantarla ilgili en büyük sorun elimizdeki ilaçlara dirençli olması. Lakin bir öteki zorluk da Candida auris enfeksiyonuna teşhis koymanın hayli güç olması. Öteki mantarlarla kolay kolay karıştırılabildiği için yanlış tedavi ihtimali de yüksek” diyor.
Bu da hastanın yanlışsız tedaviye ulaşamadan evvel daha uzun müddet rahatsız olması ya da daha berbatlaşması manasına geliyor.
Nasıl yayılıyor?
Bu mantar esasen hastanelerde mikroplu tabanlardan bulaşıyor. Damar yolu gereçleri, serum hortumları ya da tansiyon aygıtlarına yapışabiliyor.
Londra Üniversitesi’ne bağlı Tropik Hastalıklar Hastanesi’nden mantar konusunda önde gelen uzmanlardan tabip Neil Stone, bir kere bulaştığında bu mantarın temizlenmesinin de çok güç olduğuna dikkat çekiyor. Onun için çoklukla bütün bir hastane koğuşunun bir mühlet kapatılması gerekiyor.
Doktor Stone, “Bu en telaş verici mantar ve göz arkası edilmesi çok tehlikeli. Bütn bir sıhhat sistemini felce uğratabilir” diyor.
20 Mart tarihinde yaptığı açıklama ile ABD’de CDC, yeni bilgilere nazaran mantarın ülkede “korkutucu bir süratle yayıldığını” bildirdi.
Enfeksiyon telaşı taşımalı mıyım?
ABD Salgın Hastalıkları Denetim ve Tedbire Merkezleri’nin verdiği bilgilere nazaran günlük hayat içerisinde Candida auris bulaşma riski pek yok.
Fakat uzun bir müddet hastanede ya da bakım meskeninde kalıyorsanız, ya da ağır bakım hastası iseniz o vakit Candida auris enfeksiyonu yaşamanız ihtimali çok daha yüksek.
Eğer sık sık antibiyotik kullanmış biri iseniz bu da Candida auris enfeksiyonuna yakalanma riskinizi artıyor zira antibiyotikler bedeninizde bu mantara karşı gayret eden yararlı bakterileri de öldürüyor.
2019’da yapılan ve Amerikan Mikrobiyoloji Derneği tarafından çıkarılan mBio mecmuasında yayımlanan bir araştırmada, Candida auris enfeksiyonlarındaki artışın sebebinin, bu çeşidin iklim değişikliği nedeniyle daha yüksek sıcaklıklarda yaşamaya mecbur kalması olabileceğine dikkat çekiliyor.
Mantarların birden fazla toprakta bulabilecekleri daha düşük sıcaklıkları tercih ediyor. Lakin global sıcaklıklar yükseldikçe Candida auris de daha yüksek ısılara ahenk sağlamak zorunda kaldı.
Bu da mantarın 37 santigrad derece olan insan bedeninde yaşaması ve gelişmesini kolaylaştırıyor olabilir.
Enfeksiyonları denetim edebilmek için ne yapılmalı?
Her şeyden evvel Candida auris enfeksiyonu karşısında kimlerin en riskli küme olduğunu uygun anlamak gerekiyor.
Fakat İngiltere’de Plymouth Üniversitesi Moleküler Biyoloji kısmında doçent Dr Tina Joshi’ye nazaran en kıymetlisi enfeksiyonun bulaşmasını engelleyecek tedbirleri almak:
“En değerli adım, enfeksiyonu engelleme ve denetim etme zira bir sefer bulaştığında hastalara müdahale etmenin ne kadar güç olduğunu gördük. Hastanelerin dezenfentasyon ve paklık standartlarını en üst seviyeye getirmesi gerekiyor.”
Tek dehşetli mantar Candida auris mi?
Değil. Dünya Sıhhat Örgütü geçen yılın Ekim ayında mantarlarla ilgili olarak yayımladığı birinci “öncelikli patojenler” listesinde kamu sıhhatine tehdit oluşturan en az 19 mantar sıraladı.
Candida auris de “hayati öncelik” kategorisine giren dört mantardan biriydi ve WHO tarafından “kullanılan mantar ilaçlarının birçoklarına bizatihi dirençli” diye tanım edildi.
Bu haber Lena Ciric ve James Gallagher‘ın çalışmalarından uyarlandı
Yorumlar kapalı.