Erdoğan’ın ikinci çeşidi kazanmasının akabinde Avrupa ülkelerinden işbirliği bildirileri geldi, lakin uzmanlar yeni devirde Avrupa-Türkiye ilgilerinde soğuk bir periyot öngörüyor.
Recep Tayyip Erdoğan‘ın Cumhurbaşkanlığı seçimini ikinci çeşitte kazanarak tekrar vazifeye seçilmesinin akabinde Avrupa-Türkiye alakalarının hangi tarafta ilerleyeceği merak konusu olmaya başladı. Kulislerde “Ankara yeni devirde pahalar Avrupası tarafında mi ilerleyecek, yoksa Avrupa’dan adım adım koparak al-ver ilgisine dayalı pragmatik bir yol mu seçecek” sorusu soruluyor.
Birçok Avrupa ülkesinin devlet ya da hükümet lideri Cumhurbaşkanlığı seçiminin ikinci cins sonuçları şimdi daha tam katılaşmadan toplumsal medya hesapları aracılığıyla Cumhurbaşkanı Erdoğan’a “işbirliği” isteği dolu tebrik bildirileri yollamaya başladı. Bu iletilerin birçoklarının “güvenlik” tonlu olması gözlerden kaçmadı. Birinci tebrik iletisi, Erdoğan’ı “tartışmasız seçim zaferi”nden ötürü kutlayan Macaristan Başbakanı Viktor Orban‘dan geldi.
Macron ve Scholz’dan “ilerleyelim” mesajı
Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron da Fransızca ve Türkçe yayımladığı bildirisinde “Fransa ve Türkiye’nin birlikte göğüs germesi gereken sınamalar var. Akdeniz, Avro-Atlantik İttifakımızın geleceği, Avrupa’nın tekrar barışa kavuşması. Tekrar seçilmesini tebrik ettiğim Cumhurbaşkanı Erdoğan ile birlikte yolumuza devam edeceğiz” sözlerini kullandı. Almanya Başbakanı Olaf Scholz, “Almanya ve Türkiye yakın ortak ve müttefiklerdir, halklarımız ve ekonomilerimiz derinden iç içe geçmiştir. Lider Erdoğan’ı kutluyorum, ortak gündemimizi yeni bir ivmeyle, birlikte ilerletmek istiyoruz” bildirisi yolladı.
Birleşik Krallık Başbakanı Rishi Sunak, “NATO müttefikleri olarak ticaretin geliştirilmesinden güvenlik tehditleriyle uğraşa kadar ülkelerimiz ortasındaki güçlü işbirliğini sürdürmeyi sabırsızlıkla bekliyorum” tabirlerine yer verdi. İtalya Başbakanı Giorgia Meloni ise “İtalya ve Türkiye, müttefiktirler ve Akdeniz’de ve dünyada değerli sorumluluklar paylaşmaktadırlar. Birlikte, halklarımız, büyüme ve global istikrar için daha fazlasını yapabilir” vurgusunda bulundu.
Hollanda Başbakanı Mark Rutte, “Dost ve müttefiklerle birlikte Hollanda ve Türkiye ilgilerimizi ve çalışmalarımızı güçlendirmeyi dört gözle bekliyorum” iletisini paylaştı. Ukrayna Devlet Lideri Volodimir Zelenskiy, toplumsal paylaşım hesabından Türkçe yayımladığı iletide “Avrupa’nın güvenliği ve istikrarı için işbirliğimizin geliştirilmesini ve ülkelerimizin faydasına stratejik iştirakimizin daha da güçlendirilmesini umuyoruz” dedi. Kıbrıs Cumhuriyeti Lideri Nikos Hristodulides de Cumhurbaşkanı Erdoğan’ı kutlayarak “Kıbrıs müzakerelerinin 2017’de Crans Montana’da kaldığı yerden devamına hazır oldukları” iletisi gönderdi.
NATO üyelik perspektifi nedeniyle son aylarda Ankara ile kriz yaşayan İsveç’in Başbakanı Ulf Kristersson, tebrik bildirisinde “Ortak geleceğimiz geleceğe yönelik bir önceliktir” vurgusu yaparken NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg, “Birlikte çalışmayı sürdürerek temmuzdaki NATO Doruğu’na hazırlanmayı sabırsızlıkla bekliyorum” değerlendirmesinde bulundu.
AB kurumları da yeni Erdoğan idaresiyle işbirliği bildirileri verdi. Avrupa Komitesi Lideri von der Leyen, “Halklarımızın çıkarına olacak halde münasebetleri ilerletmek için çalışmak hem Türkiye hem AB için stratejik değer taşımaktadır” iletisini paylaştı. AB Dış Alakalar ve Güvenlik Siyaseti Yüksek Temsilcisi Josep Borrell ve Avrupa Komitesinin Genişlemeden Sorumlu Üyesi Oliver Varhelyi tarafından yapılan ortak açıklamada, AB’nin “İnsan hakları, hukukun üstünlüğü, memleketler arası hukuk ve bölgesel istikrar taahhütleri temelinde ortak refah ve istikrar için yapan bir alakaya hakikat ilerlemek gayesiyle Türkiye ile birlikte çalışmaya hazır olduğu” kaydedildi.
Soğuk periyot öngörüsü
Ancak bu işbirliği bildirilerine karşın uzmanlar yeni periyotta Avrupa-Türkiye bağlarında soğuk bir periyot öngörüyor.
Strasbourg Üniversitesi Türk Etüdleri Kısım Lideri ve siyaset bilimci Prof. Dr. Samim Akgönül, “Yeni Erdoğan devri ilgilerin sertleşeceği bir periyot olacak, çünkü Erdoğan hiç olmadığı kadar sağda bir işbirliği inşa etti. İki çok milliyetçi parti ve iki radikal islamcı parti zati liberalleri güzelce tasfiye etmiş AKP’yi daha da Batı aksisi bir çizgiye itecektir. Bilhassa NATO konusunda Rusya çizgisine gelmesi artık kaçınılmaz” değerlendirmesini yaptı.
Yeni periyoda karşın Türk dış siyasetinde değişim beklemeyen Fransız Memleketler arası Stratejik İlgiler Enstitüsü (IRIS) Türkiye uzmanı Didier Billion ise “Erdoğan’ın güvenlik konusunda ülkesinin en önemli teminatı olan NATO’yu terk etmek üzere bir niyeti yok” görüşünde.
AB ile al-ver ilgisine doğru
Ankara’nın AB ile üyelik perspektifli bağlantısı aslında pratikte sonlanmış durumda. Avrupa’da çok sağcı ve Avrupa aksiliğinin yükeldiği bir devirde Avrupalı politikler de Türkiye’nin üyelik perspektifini ihtimamla gündeme getirmemeye çalışıyor.
Konu, Avrupa Parlamentosu (AP) tarafından da bloke edilmiş halde. AP, gümrük birliğinin güncellenmesi ya da vize serbestisi üzere hususları dahi Türkiye’de demokrasi, insan hakları ve hukuk devletine bağlılık alanlarındaki ilerleme şartına bağladı. Bu alanlarda yakın gelecekte ilerleme beklenmiyor.
AB buna karşılık sığınmacılar, sistemsiz göç ya da terörle uğraş üzere konularda işbirliği istiyor. Bunun da iki tarafı “al-ver” olarak tanımlanabilecek yeni bir bağlantıya sürükleyebileceği iddia ediliyor.
Bu ortada Türkiye’deki yeni periyodu fırsat bilen kimi Avrupalı çok sağcı ve Hristiyan Demokrat çevreler Ankara ile aslında askıda olan iştirak müzakerelerinin resmen durdurulmasını talep etmeye başladı.
Avrupa Kurulu bilmecesi
Türkiye, üyesi olduğu Avrupa Kurulu cephesinde de sıkışmış durumda. Ankara, bir Avrupa Kurulu organı olan AİHM’nin Osman Kavala ve Selahattin Demirtaş kararlarını uygulamadığı gerekçesiyle önümüzdeki aylardan itibaren kimi yaptırımlarla yüzleşebilir. Türkiye, Avrupa Kurulu üyeliğinden kaynaklanan yükümlülük ve taahhütlerini tam olarak yerine getirmediği gerekçesiyle Avrupa Kurulu Parlamenter Meclisi’nin kontrol sürecinde de tutuluyor.
Avrupa Kurulu üyeliği Türkiye’nin siyasal planda “Avrupalı” kimliği açısından Ankara için stratejik ehemmiyete sahip. Bu üyeliğin sonlanması Avrupa ailesinden büsbütün kopma manasına geliyor. Strasbourg merkezli Avrupa Kurulu “değerler Avrupası”nı temsil ediyor. Tüm AB üyesi devletlere ek olarak, AB üyesi olmayan tüm Avrupa devletleri de Avrupa Kurulu’na üye konumdalar.
Türkiye ve Avrupa Siyasi Topluluğu
Bu kurumların ötesinde geçen yıl Fransa’nın önerisi üzerine oluşturulan Avrupa Siyasi Topluluğu (ASP) isimli bir diyalog ve işbirliği platformu bulunuyor. Enformel bir yapıya sahip bu oluşum, birinci önderler doruğunu geçen yıl Çekya’nın başşehri Prag’da gerçekleştirmişti. Daha çok güç, jeostratejik sıkıntılar, siber güvenlik ve altyapı üzere mevzuların ele alındığı ASP’nin ikinci başkanlar doruğu 1 Haziran Perşembe günü Moldova’nın başşehri Kişinev’de yapılacak.
Prag tepesine katılan Cumhurbaşkanı Erdoğan, Kişinev’e de bekleniyor. ASP bünyesinde devletlerin hiçbir yükümlülükleri olmasa da bu kulüpte kalabilmek için de Avrupa Kurulu üyesi, yani büyük Avrupa ailesinin mensubu olmak gerekiyor.
Tüm göstergeler Türkiye’nin yeni periyotta Avrupa ile kurumsal alakalarının jeostratejik planda NATO çerçevesinde, siyasal planda ise Avrupa Kurulu cephesinde ağırlaşacağına işaret ediyor. Avrupa ülkelerinin hükümetleri ise bölgesinde vazgeçilmez aktör gördükleri Ankara ile ikili alakaları geliştirmek istediklerine dair iletiler yolluyor.
Yorumlar kapalı.