Türkiye’de en son 1975’lerde görülen, jenerasyonunun tükendiği düşünülürken 8 Ağustos 2019’da görüntülenen Anadolu parsının, 2020 yılında fotokapan önüne yaptığı idrar örneğinden laboratuvarda alınan DNA bilgileri, Dünya Gen Bankası’na ‘Anadolu Parsı’ olarak kayda girdi.
Dünyada ‘leopar’, Anadolu tarihindeki kullanımı nedeniyle Bilim Heyeti’nce ‘pars’ olarak isimlendirilen ve bilimsel çalışmalara nazaran tüm dünyada leoparların sekiz alt cinsinden biri olan Anadolu parsının Batı Akdeniz’de birinci defa görüntülenmesinin akabinde, DNA örneği de alındı. Anadolu’nun en kıymetli karasal yırtıcı göğüslü çeşidi olan parsın tarihi ve kültürünün büyük kıymet taşıdığına dikkat çekilen araştırma, Anadolu parsının varlığına dair ispatları ortaya koyması açısından tarihi bir dönüm noktası olarak nitelendiriliyor.
İlk kayıt 2 yıl evvel alındı
Anadolu Parsı, Tabiat Muhafaza ve Ulusal Parklar Genel Müdürlüğü’ne (DKMP) bağlı 6’ncı Bölge Müdürlüğü takımlarınca 8 Ağustos 2019 tarihinde Batı Akdeniz’de görüntülendi. Bu görüntülemenin akabinde DKMP 6’ncı Bölge Müdürlüğü ve Isparta Uygulamalı Bilimler Üniversitesi (ISUBÜ) iş birliğinde TÜBİTAK dayanaklı proje başlatıldı. Proje kapsamında bugüne kadar Batı Akdeniz’de 2 Anadolu parsına ilişkin 58 imaj elde edildi.
İlk resmi kaydı milletlerarası makale oldu
ISUBÜ Yaban Hayatı Ekolojisi ve İdaresi Dr. öğretim üyesi Yasin Ünal, DKMP 6’ncı Bölge Müdürlüğü’nden Hasan Uysal, ISUBÜ’den Dr. öğretim vazifelileri Ahmet Koca ve Mevlüt Zenbilci ile WWF-Türkiye’den Mustafa Başkan Ersin tarafından bir makale hazırlandı. Milletlerarası uygulamalı ekoloji ve etraf araştırması mecmuasında yayımlanan makaleyle Anadolu parsı, dünya literatürüne girmiş oldu.
İdrar örneğinden DNA’sı çıkartıldı
Anadolu parsının dünyada hem kültürel hem biyolojik açıdan çok kıymetli bir tıp olarak kabul edildiğini belirten Yasin Ünal, jenerasyonu tükendiği düşünülen Anadolu parsının Anadolu’da var olduğunu bilimsel olarak kanıtlayacak nitelikte bir makale yayımladıklarını söyledi. Bu makalenin akabinde bilimsel çalışmaların sürdürüldüğünü anlatan Dr. öğretim üyesi Ünal, fotokapan önünde bir Anadolu parsının imaj verdiği sırada idrar bıraktığının belirlenmesi sonrasında, DKMP uzmanlarınca idrarından swap örneği alındığını, bu örneğin Sivas Cumhuriyet Üniversitesi’ne gönderildiğini belirtti.
Dünya Gen Bankası kayıtlarına girdi
Laboratuvar incelemesi sonrasında elde edilen genetik dataların, dünyadaki öteki leopar çeşitleriyle karşılaştırıldığını, bu cinsin Anadolu Parsı olduğuna dair DNA dataları elde edildiğini açıklayan Ünal, “DNA datalarıyla ‘Anadolu Parsı’ olarak Dünya Gen Bankası kayıtlarına girdi. Elde edilen genetik birçok bilimsel bilgi, beşerlerle ve yaban hayvanlarıyla etkileşimi, hangi alanlarda dolaşıyor, beslenmesi üzere başka bilgilerle alakalı yeni makale çalışmamız devam ediyor” diye konuştu.
Diğer bilgiler de karşılaştırıldı
Makalede, tespit edilen bireyin imgelerinden elde edilen kestirimi kriterler ve özelliklerle Anadolu parsının anatomik özelliklerinin karşılaştırıldığı da belirtilerek, omuz yüksekliği, tüy ve beden uzunluğu, baş büyüklüğü ve başın bedene oranı ve post renginin hayli emsal olduğunun tespit edildiği kaydedildi. Bu bilgiler ışığında bireyin genetik malzemesinin topraktan toplandığı ve Dünya Gen Bankası’ndaki bilgilerle eşleştirilerek tahlil edildiği belirtilen makalede, “Analiz sonuçları Dünya Gen Bankası bilgi tabanına Anadolu parsı olarak girilmiştir. Genetik çalışmadan elde edilen bu bilgiler ileride yayımlanmak üzere hazırlanmaktadır” denildi.
IUCN’nin kırmızı listesinde
Uluslararası Tabiat Müdafaa Birliği (IUCN) Kırmızı Listesi’nde dünya çapında Hassas (VU) ve Akdeniz ölçeğinde Kritik Tehlikede (CR) gösterilen Anadolu parsına ait makalede, 1975 yılına kadar İç Anadolu, Akdeniz ve Ege bölgelerindeki ormanlarda dağılım gösterdiği, o tarihten bu yana bilim insanları, mahallî halk ve avcılardan gelen doğrulanmamış bilgiler dışında canlı kayıt alınamadığı bildirildi. Bu çalışma ile tarihte birinci kere Anadolu parsının yaşayan bir bireyi (bireyleri) Türkiye’nin Akdeniz Bölgesi’ndeki Batı Toros Dağları’nda kamera tuzağı prosedürüyle fotoğraflandığı ve görüntü kaydı alındığı söz edildi.
En büyük leopar alt türü
Sanayileşme, orman yangınları, turizm ve kaçak avcılık üzere insan faaliyetlerinden kaynaklanan çeşitli mevt faktörleri nedeniyle sayılarının süratle azaldığına da işaret edilen makalede, geçmiş periyot bilimsel çalışmalardan elde edilen bilgilere nazaran Anadolu parsının özellikleri şöyle sıralandı:
“Anadolu parsı en büyük leopar alt cinsidir. Yetişkin bir erkeğin yükü 100 kilogramı, toplam beden uzunluğu 2,5 metreyi ve kuyruğu 80 santimetreyi bulabiliyor. Parlak, sarımsı kahverengi, hayli kısa tüylü kürkü, ince kenarlı büyük bir rozeti ve uzun, tüylü bir kuyruğa sahip. Beden rengi Hindistan ve Afrika’daki alt tiplere nazaran daha soluk olsa da kendine mahsus bir altın rengi vardır. Beden kıllarının uzunluğu ortalama 1,5- 2 cm ortasında değişiyor.”
Roma’da gladyatör savaşlarında kullanılmış
Makalede, Anadolu parsının Roma devrinde gladyatör savaşlarında kullanıldığına dair bilgilere de şu biçimde yer verildi:
“Romalı devlet adamı Marcus Tullius Cicero, MÖ 51-50 yılları ortasında Kilikia Valisi olarak misyon yaparken, gladyatör savaşlarında kullanılmak üzere bugün Türkiye’nin Antalya, Burdur ve Denizli vilayetleri ortasında yer alan Kibyratis bölgesinden Anadolu leoparlarının gönderilmesini istemiştir. Çağdaş araştırmacılar bu periyotta Cicero’nun leoparın özelliklerine dair notlarından yola çıkarak leopar çeşitlerini sınıflandırırken, Anadolu’da yaşayanlarına Cicero’nun ön ismi olan Tullius’tan esinlenerek ‘Tulliana’ ismini vermişlerdir. Anadolu Parsı ile ilgili bilgiler antik çağlara kadar uzanmaktadır. Leoparların Anadolu’daki varlığının en eski göstergesi, Konya Çatalhöyük’te bulunan ve 9 bin yıl öncesine tarihlenen Leopar Tapınağı’ndaki duvar kabartmalarıdır. Tarih boyunca pek çok mimari eser, heykel buluntusu, seramik ve sikke Anadolu tarihinin çabucak her periyodunda Anadolu parsının değerini göstermektedir.” (DHA)
Yorumlar kapalı.