T24 Dış Haberler
20 Mart 2003’te ABD ve müttefikleri Irak’ı işgal ederek Saddam Hüseyin’in rejimini devirdi.
ABD, Irak’ın kitle imha silahları olduğunu ve milletlerarası barışa tehlike oluşturduğunu sav etti. Washington, işgal sonunda buna dair ispat bulamadı.
ABD neden Irak’ı işgal etmek istedi?
1990-1991 Körfez Savaşı’mda ABD, işgalci Irak güçlerini Kuveyt’ten çıkarmak için çok uluslu bir koalisyona liderlik etti ve başarılı oldu.
Savaşın akabinde Birleşmiş Milletler, Irak’ın bütün kitle imha silahlarını yok etmesini emreden 687 numaralı tasarıyı geçirdi.
1998’de Irak, BM silah kontrolü kurumuyla işbirliğini askıya aldı; ABD ve Birleşik Krallık, Irak’a hava hücumları düzenledi.
El Esas’ın ABD’de Dünya Ticaret Merkezi ve Pentagon’a yaptığı 11 Eylül 2001 taarruzlarının akabinde Lider George W. Bush’un idaresi Irak’a yönelik işgal planları yapmaya başladı.
Bush, Irak’ın İran ve Kuzey Kore ile birlikte “Kötülük Üçgeni”ni oluşturduğunu sav etti ve Bağdat’ın kitle imha silahı üretip, depoladığını yazdı.
2002’nin Ekim ayında ABD Kongresi, Irak’a karşı askeri güç kullanma müsaadesi verdi.
2003’ün Şubat ayında o devir ABD’nin Dışişleri Bakanı olan Colin Powell, BM Güvenlik Kurulu’ndan Irak’ın 687 numaralı tasarıyı ihlal ettiğini söylerek askeri güç kullanma müsaadesi istedi. ABD’nin tezleri, Güvenlik Kurulu’nu ikna etmedi. Birçok üye, BM ve Milletlerarası Atom Gücü Ajansı’nın Irak’ta kitle imha silahı olup olmadığına dair tespit etmeye yönelik çalışmaların sürdürülmesini istedi.
ABD, denetçi raporunu bekleyemeyeceğini söyleyerek “gönüllüler koalisyonu” kurarak 20 Mart 2003’te Irak’ı işgal etmeye başladı.
ABD’nin Irak işgalini kimler destekledi?
Koalisyonda 30 ülke olsa da Birleşik Krallık, Avustralya ve Polonya işgalde faal rol aldı.
Birleşik Krallık 45 bin asker, Avustralya 2 bin asker ve Polonya 194 özel harekat askeri gönderi. Kuveyt, işgalin kendi toprakları üzerinden başlatılmasına müsaade verdi.
İspanya ve İtalya, ABD liderliğindeki koalisyona dayanak verdi, Vilnius Kümesi da Irak’ya kitle imha silahı bulunduğu tezini desteklediklerini tabir etti.
ABD’nin işgaline giden süreçte Türkiye’de “TSK’nın yabancı ülkelere gönderilmesi ve yabancı silahlı kuvvetlerin Türkiye’de bulunması için hükümete Anayasa’nın 92’nci unsuru uyarınca yetki verilmesi” isimli tasarı tartışıldı ve tarihe “1 Mart tezkeresi” olarak geçti. 1 Mart 2003 günü Türkiye’de tezkere için Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde yapılan oylamaya 533 milletvekili katıldı, 264 kabul, 250 red, 19 çekimser oy kullanıldı. Kabul oyları “salt çoğunluk” olan 267’ye ulaşamadığı için tezkere kabul edilmedi.
Cumhurbaşkanı Erdoğan, 1 Mart tezkeresi için ne demişti?
O periyot Başbakan olan AKP Genel Lideri ve Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan, “1 Mart Tezkeresi’nin yanındaydım, karşı olanlar bunu toplantılarımızda söylemediler. Birileri de bilinmeyen kulisler attılar. O insanları araştırır bulursunuz. 1 Mart Tezkeresi’nde Türkiye Irak’ta olsaydı Irak bu türlü olmazdı. 1 Mart Tezkeresi’nde çıkacak sonuç Türkiye’yi masaya getirecekti. Arkadaşlarımızın yanlışıyla baş başa kaldık” demişti.
ABD ve Birleşik Krallık, Irak’a hangi suçlamalarda bulundu?
ABD Dışişleri Bakanı Powell, 2003’te BM’ye Irak’ın biyolojik silahlar yapmak için kullandığı “mobil laboratuvarları” olduğunu söyledi.
Powell, 2004’te ise “bu teze dair delillerin pek sağlam durmadığını” söyledi.
Birleşik Krallık, bir rapor yayımlayarak Irak’ın 45 dakika hazırlıkla Doğu Akdeniz’deki Britanya maksatlarını vurabileceğini argüman etti.
O periyot Birleşik Krallık’ın Başbakanı olan Tony Blair, Saddam Hüseyin’in kitle imha silahı ürettiğine dair “şüphe olmadığını” argüman etti.
ABD’nin de Birleşik Krallık’ın da elindeki bilgiler çoğunlukla Irak’ı terk eden kimya mühendisi Rafid Ahmed Alwan al-Janabi ve istihbarat mensubu Maj Muhammad Harith’in söylediklerine dayanıyordu. İki Iraklı, ellerinde Irak’ın kitle imha silahı programı hakkında birnici elden bilgi olduğunu sav ettiler.
Daha sonra iki Iraklı da müttefiklerin Saddam’ı devirmesini istedikleri için ispatları uydurduklarını kabul etti.
Kim işgali desteklemeyi reddetti?
ABD’nin komşuları Kanada ve Meksika, işgali desteklemedi.
ABD’nin Avrupa’daki en kıymetli müttefiklerinden ikisi: Almanya ve Fransa da takviye vermeyi reddetti. Periyodun Fransa Dışişleri Bakanı Dominique de Villepin, işgali “olabilecek en makûs çözüm” diye nitelendirdi.
Türkiye, TBMM kararı doğrultusunda ABD ve müttefiklerinin ülkedeki hava üslerini kullanmasına müsaade vermedi.
1990-91 Körfez Savaşı’nda ABD’ye dayanak veren Suudi Arabistan üzere Arap ülkeleri, bu sefer Washington’a dayanak vermedi.
İşgalde ne oldu?
20 Mart 2003’ün şafağında ABD ve müttefikleri, 295 bin bireyle Kuveyt’ten Irak’a girmeye başladı. 70 bin Peşmerge üyesi, ülkenin kuzeyinde Irak güçlerine karşı savaştı.
Mayıs ayı itibariyle Irak ordusu yenildi ve rejim yıkıldı. Saddam Hüseyin daha sonra yakalandı, yargılandı ve asıldı.
İşgal boyunca ABD ve Birleşik Krallık’ın argümanlarının tersine Irak’ta kitle imha silahı bulunamadı.
2004 itibariyle radikal İslamcı terör örgütleri güç boşluğundan faydalanarak büyüdü. İlerleyen vakitler Sunni ve Şiii’ler ortasında iç savaş patlak verdi.
ABD askerleri, 2011’de Irak’tan çekildi.
Irak’taki savaş sebebiyle 2003 ile 2011 ortasında 461 bin kişinin öldüğü belirtiliyor. Ölenlerin 275 bin ile 306 bin ortasının sivil olduğu düşünülüyor. Savaş, ABD’ye 3 trilyon dolara mal oldu.
Yorumlar kapalı.