T24 Dış Haberler
Rusya’da paramiliter küme Wagner’in kurucusu ve başkanı Yevgeni Prigojin, Rusya Savunma Bakanı Sergey Şoygu’yu devirmeyi amaçlayan silahlı isyan davetinin akabinde Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin tarafından “halka ihanet” ve “hainlikle” suçlandı. Geçmişte Putin’e yakınlığıyla bilinen, Kremlin’de “Putin’in aşçısı” lakabına sahip Prigojin, Rusya’nın Ukrayna işgalinde Wagner’le birlikte en çok konuşulan isimlerden biri oldu. Bugün ise Rusya’da Kremlin’e karşı bir harekete liderlik ediyor.
The Guardian, Putin’in “hain” olarak nitelendirdiği Prigojin hakkında bilinenleri derledi:
2014 yazında, Stalin devrinden kalma görkemli bir bina olan Savunma Bakanlığı merkezinde bir küme Rus üst seviye yetkili toplanmıştı. O vakitler yalnızca ordunun yemek ihalelerinden sorumlu kişi olarak tanınan orta yaşlı, tıraşlı ve kaba saba bir adam olan Yevgeni Prigojin ile tanışmak için gelmişlerdi. Prigojin de Rus ordusuyla resmi bir bağı olmayan ancak tekrar de Rusya’nın savaşlarında kullanılabilecek “gönüllülerin” eğitimi için kullanabileceği bir araziyi Savunma Bakanlığı’ndan istemeye gelmişti.
Bakanlıktaki pek çok kişinin Prigojin’in hallerinden hoşlanmadığı, lakin devlet lideri Vladimir Putin’le yakınlığını vurgulayan Prigojin “Emir babadan geliyor” diyerek Putin hakkında bu lakabı kullanıyordu.
İngiliz The Guardian gazetesinin aktardığına nazaran, bu toplantının gerçekleştiği tartışmalar hakkında direkt bilgi sahibi olan eski bir üst seviye Savunma Bakanlığı yetkilisinden öğrenildi. İsmi açıklanmayan eski yetkili verdiği röportajda, “O vakitler proje hakkında fazla düşünmemiştim” dedi.
Halbuki o gün alınan kararlar, Rusya’nın gelecek yıllardaki askeri teşebbüsleri üzerinde muazzam bir yetkiye sahip olacaktı. Prigojin’in kontratlı savaşçılardan oluşan ordusu Wagner Kümesi olarak bilinecek ve Ukrayna, Suriye, Libya üzere pek çok ülkede faaliyet gösterecekti.
Rusya’nın Ukrayna’ya yönelik operasyon kararından bu yana Wagner de Ukrayna’ya odaklandı. Batılı istihbarat iddialarında, birden fazla vakit Prigojin’in şahsen görüşerek saflarına kattığı yaklaşık 50 bin kişilik paramiliter kümesinin üyeleri ortasında Rusya’nın dört bir yanındaki hapishanelerden devşirilen binlerce eski mahkumun da olduğu belirtiliyordu.
En acımasız komutan
Prigojin, Rusya’nın Ukrayna’ya yönelik savaşını yönetenler ortasında en acımasız kumandan olarak ün kazandı. Ocak ayındaki bir esir takası sırasında Ukraynalılar tarafından iade edilen bir militanın Wagner militanları tarafından başına balyozla vurularak öldürülmesi gündem olmuştu. Prigojin o devirde yaptığı açıklamada, “Bir köpeğin hak ettiği mevt şekli” demişti.
“Baba” Putin
The Guardian’ın kendisini anlatan haberine yorum yapmayı reddettiği söz edildi. Haberde Prigojin için, yıllarca gölgede kaldıktan sonra Putin’in sarayının en güçlü ve hakkında en çok konuşulan üyelerinden biri olarak sahnenin tadını çıkardığı yorumu yapıldı. Neredeyse on yılını hapishanede geçirmiş ve özgür bırakıldıktan sonra sosisli sandviç satıcılığı yapmış biri için bu yükselişin harikulâde olduğu tabir edildi.
The Guardian, Prigojin’i tanıyan ve isminin açıklanmasını istemeyen çok sayıda bireyle konuştuğunu aktardı. 1990’lı yıllardan beri tanıyan bir işadamı Prigojin için “Azimli ve yetenekli biri ve istediğini elde etmek için hiçbir şeyden çekinmiyor” ifadelerini kullandı. Onu tanıyanlara nazaran Prigojin’i motive eden faktörlerin kovalamacanın heyecanı, sıradan beşerler ismine yozlaşmış seçkinlerle uğraş ettiği inancı ve rakiplerini ezme dileği olduğu yazıldı. Yükselişi boyunca hem para hem de güç sahibi olmasına karşın, onun için bunların kıymeti olmadığı yorumu yapıldı. Prigojin’in yıllar içinde bürokrasi zincirinde pek çok düşman edindiği lakin en değerli destekçisi olan “baba” dediği Putin’in takviyesini şimdiye kadar müdafaayı başardığı söz edildi.
Yevgeni Prigojin kimdir?
Şimdiki ismi St. Petersburg olan Leningrad’da Putin’den dokuz yıl sonra, 1961 yılında doğan Prigojin babasını gençken yitirdiğini, annesinin ise hastane çalışanı olduğunu söylemişti.
Rus Meduza yayınının kaynak olarak gösterildiği mahkeme dokümanlarında yüz kızartıcı hatalardan karar giydiği belirtilen Prigojin’in eğitimi sırasında profesyonel sportmen elemelerini geçemediği tabir edildi. 1980 yılının mart ayında Prigojin’in üç arkadaşıyla birlikte bir bayanı bayıltarak bedelli eşyalarını çaldığı ve bayanı sokak ortasında baygın bırakarak kaçtıkları yazıldı. Mahkeme bulgularında, bunun Prigojin ve arkadaşlarının birkaç ay boyunca işlediği hırsızlık hatalarından yalnızca biri olduğu belirtildi. 13 yıl mahpusa mahkum edilen Prigojin’in sonraki on sene mahpus yattığı, Brejnev’in mevti ve Gorbaçov’un Perestroyka atağı sırasında mahpusta olduğu belirtildi.
Hapisten çıktıktan sonra büyük bir değişimin şafağında olan kentte mütevazı başlayarak ailesinin apartmanında yaptığı hardalla sosisli sandviç satmaya başlayan Prigojin 2011 yılında Gorod 812 yayınına verdiği röportajda o devirde ayda 1000 dolar para kazandığını söylemişti.
Yemekleriyle ünlü restoran sahibi George Bush ve Prens Charles ile birebir karelerde
Hedeflerini Fast Food satıcılığının çok üstüne koyan Prigojin ile ilgili bir işadamı muhtaçlığı olan bağları bulmak için ne yapması gerektiğini bildiğini söz etti. Çok geçmeden bir süpermarket zincirinde pay sahibi olduğu, 1995 yılına gelindiğinde iş ortakları ile birlikte bir restoran açtığı belirtildi. Yemekleriyle ünlenen restoranına devrin St. Petersburg Valisi Anatoly Sobchak ve yardımcısı Vladimir Putin’in de gelip gittiği belirtildi.
Halen St. Petersburg’da yaşayan restoran müdürü röportaj talebini reddetti fakat işvereni Prigojin’e daha evvel hayranlığını lisana getirmiş ve onu çok katı bir işveren olarak tanımlamıştı. O denli ki, her sabah garsonların düzgün çalışıp çalışmadığını denetim etmek için özel bir ışıkla masalarda toz aradığını söylemişti.
Putin’in devletin başına geçtiği periyotta yabancı devlet adamlarını bazen Prigojin’in yüzen bir restorana dönüştürdüğü teknesine yemeğe götürdüğü söz edildi. Periyodun ABD Lideri George Bush ve İngiltere’nin Prens Charles‘ı üzere isimlerin ziyaretlerinde fotoğraf karelerinin arkaplanında daima Prigojin’in gözüktüğü söz edildi.
Prigojin Wagner’i Putin’in takviyesiyle var etti
2014 yılında Rusya’nın Kırım’ı ilhakında ve çabucak sonra Doğu Ukrayna’ya yapılan askeri müdahalelerde Lider Putin çeşitli ispatların gösterdiğinin tersine sistemli Rus birliklerinin iki olayda da yer almadığını söz etmişti.
O periyotta Rusya’da özel askeri şirketlerin yasadışı olmasına karşın, hareketlerini Savunma Bakanlığı ile koordine ediyor üzere görünen fakat küçük çaplarda faaliyet gösterebilen birkaç kümenin ortaya çıktığı, Prigojin’in Wagner’inin ise bunlar ortasında açık orta en önde geleni olduğu belirtildi.
“Sanırım Prigojin bunu Putin’e kendisi sundu ve o da kabul etti, işler bu türlü yürüyor“ diyen eski Savunma Bakanlığı yetkilisi, Wagner’in başından beri Rus askeri istihbaratı GRU’nun bir projesi olduğu tarafındaki spekülasyonları reddetti. Rus yetkili “GRU’dan kimi danışmanları olmuş olabilir fakat bu Prigojin’in projesiydi” ifadelerini kullandı.
Prigojin’in süratli yükselişi Savunma Bakanlığı’ndaki birtakım yetkilileri rahatsız etmeye başladı ve bu gerginlik yıllar içinde Wagner’in faaliyetleri genişledikçe daha da artacaktı. Prigojin için kilit an 2015’in sonlarında Putin’in Beşşar Esad rejimini desteklemek için Suriye’ye askeri müdahalede bulunmaya karar verdiği vakit geldi. Prigojin besin ve gereç ihalelerini kazandı ve Wagner birliklerini de oraya gönderdiği argüman edildi. Rusya bu tezleri yalanlamıştı fakat Wagner’in, kendisini birinci olarak Suriye’de çetin bir savaş gücü olarak kabul ettirdiği haberde sav edildi.
Wagner’in ABD seçimlerini manipüle ettiği tezi: “55. doğum günün kutlu olsun sevgili patron”
Paramiliter örgütün dışında, Prigojin’in klavye ordusunun da olduğu tezler ortasında. ABD’nin 2016 seçimlerine hile karıştırdığı ve Trump yanlısı geçersiz hesaplar açarak kamuoyuna dezenformasyon yaydığı sav ediliyor. Bu mevzuda ABD’de açılan soruşturmanın iddianamesinde Prigojin Mayıs 2016’da 55 yaşına basmadan birkaç gün evvel, uydurma bir internet hesabının gerçek bir Amerikalı’ya Beyaz Saray’ın önünde durup “55. doğum günün kutlu olsun sevgili patron” yazılı bir pankart açması için ödeme yaptığı yer aldı.
Hapiste bulunan yolsuzluk tersi aktivist ve muhalif siyasetçi Aleksey Navalni, Prigojin’in iş yapılarına ait bir araştırma yayınlayarak, onu lüks bir ömür stilini finanse etmek için Savunma Bakanlığı ihalelerini haksız yere kazanmakla suçlamıştı.
Soruşturmanın ardındaki Navalni ortağı Lubov Sobol şunları söyledi: “Çocukları Instagram’da daima fotoğraf paylaşıyordu; özel jetleriyle övünüyorlardı ve bu sayede holding şirketini bulabildik, bu da tüm servetini öğrenmemize yardımcı oldu.”
Rus gazetecilere yönelik tehditler ve suikast iddiaları
Prigojin’in faaliyetlerini araştıran Rus gazeteciler de çalışmalarıyla irtibatlı olduğunu düşündükleri tehdit ve gözdağlarıyla karşı karşıya kaldılar. Novaya Gazeta’nın 2018’de yürüttüğü bir soruşturmanın akabinde gazetenin yazı işlerine kesik bir koç başı teslim edildi. Soruşturmayı kaleme alan gazetecinin konut adresine bir cenaze çelengi bırakıldı.
En şok edici olanı ise, 2018 yılında Wagner’in Orta Afrika Cumhuriyeti’ndeki faaliyetlerini araştırmak üzere bu ülkeye giden üç Rus gazetecinin, Wagner’le ilişkili bir Rus güvenlik eğitmeninin de dahil olduğu, uygun planlanmış ve koordine edilmiş olduğu anlaşılan bir pusuda öldürülmesi oldu. Prigojin cinayetlerle rastgele bir ilgisi olduğunu tekraren reddetti.
Resmi bir vazifesi olmamasına karşın Prigojin artık savunma kontratlarıyla ilgili üst seviye toplantılara sık sık katılıyordu. Hatta Nisan 2018’de Kremlin’de Putin ile Madagaskar Devlet Lideri Hery Rajaonarimampianina ortasında yapılan ve kamuoyuna duyurulmayan fakat New York Times tarafından haberleştirilen ikili görüşmede de yer aldı. Times’a nazaran kısa müddet sonra Prigojin ile ilişkili siyasi danışmanlar Madagaskar’a gitti.
Bu görüşmeden yalnızca iki ay sonra Putin, Prigojin’in Kremlin’in dış siyaset hareketlerine karıştığı argümanlarıyla alay etmişti. Putin, Avusturya televizyonuna verdiği bir röportajda Prigojin için “Restoran işletiyor, onun işi bu, St Petersburg’da bir restoran işletmecisi” dedi.
Prigojin ile Soros benzetmesi
Prigojin’in Savunma Bakanlığı kontratları ve seçimlere müdahale argümanlarına ait deliller konusunda sıkıştırılan Putin, Prigojin’i çok sayıda komplo teorisine mevzu olan ve Rus yetkililerin ABD hükümetinin buyruğuyla ihtilalleri finanse etmekle suçladığı George Soros ile karşılaştırarak açıklayıcı bir cevap vermişti:
“Amerika Birleşik Devletleri’nde bu türlü bir kişilik var: Dünyanın her yerindeki işlere karışan Bay Soros… ABD Dışişleri Bakanlığı bunun kendileriyle bir ilgisi olmadığını, bunun Bay Soros’un özel sıkıntısı olduğunu söyleyecektir. Bizde de Bay Prigojin’in özel meselesidir” tabirlerini kullanmıştı.
Aslında Putin, Soros’un ABD hükümeti için ne olduğuna inanıyorsa, Prigojin’in de kendisi için o olduğunu itiraf ediyordu: Makul bir inkar edilebilirliği koruyarak yurtdışı müdahaleleri için bir araçtı.
Prigojin, Wagner ile olan tüm kontaklarını yıllarca inkar ettikten sonra, eylül ayında kümesi 2014 yılında kurduğunu açıklamıştı. “Her bahiste spora yer olmalı” diyen Prigojin, geçmişte kendisini Wagner’le ilişkilendiren çok sayıda medya kuruluşunu da haklı çıkarmış oluyordu.
“Onun kapatma düğmesi yok”
Prigojin’in 1990’larda tanıyan işadamı, bugün eski ortağına baktığında onun kapatma düğmesi olmadığından emin olduğunu söyledi. Sistemde pek çok kişinin kendisinden nefret ettiğinin farkında olduğunu, durursa bunun onun sonu olabileceğini söyleyen işadamı, Prigojin’in geri adım atamayacağını söyledi.
Yorumlar kapalı.