AFP
İran’da, 22 yaşındaki Kürt bayanı Mahsa Amini’nin başörtüsünü kurallara nazaran takmadığı gerekçesiyle ahlak polisi tarafından gözaltına alınmasının akabinde hayatını kaybetmesi, ülkede büyük protestolara neden oldu. Hükümet tersi bu protestolarda en az 30 bin kişi tutuklandı. Yetkililer, bir baskı iklimi inşa ederken, en az dört kişi de idam edildi.
Protestoların dinmeye başlamasıyla birlikte yetkililer 22 bin kişiyi çeşitli kaidelerle hür bıraktı. Lakin 100’den fazla kişi ya mevt cezasıyla yargılanıyor, ya da mevt cezasına çarptırıldı. BBC, İran’da bu davalara bakan kimi avukatlarla görüştü. Güvenlikleri için, tüm isimler değiştirildi ve birtakım detaylar kimliklerinin açığa çıkmaması için belgisiz tutuldu.
KORKU İÇİNDE YAŞAMAK
Amin, İran’da 15 yıldan fazla avukat olarak çalıştı. Sık sık yüksek profilli siyasi aktivistleri temsil etti, bu nedenle yetkililerden gelen tehditlerle başa çıkma konusunda birikimli.
Ancak avukat, İstihbarat Bakanlığı yahut İslam İhtilal Muhafızları’nın istihbarat servisi tarafından tekrar tutuklanma endişesinin peşini bırakmadığını söylüyor.
Amin, birkaç sene evvel tanınmış bir siyasetçiyi savunmasının akabinde gözaltına alındı ve sorguya çekildi. Daha sonra da “devlete karşı propaganda” yapmakla suçlandı.
O anlarını şöyle anlatıyor:
“Gürültülü ve çok ışıklı bir hücrede tutuldum. Bedenimin birinci reaksiyonu kör edici bir baş ağrısı ve baş dönmesi oldu. Sonra kusmaya başladım.
“Zaman ve yer algımı yitirdim. Mesanemin denetimini kaybettim. Bir şırınga enjekte ettiler. Hastaneye kaldırılmadan evvel de nöbet geçirdim.”
İyileşip günlük hayata dönmesinin iki yılını aldığını söylüyor. İranlı yetkililer daha evvel Amin’in suçlamalarını reddetti ve bunları “yanlış iddialar” olarak nitelendirdi.
Getty Images İran’ın Dini Önderi Ali Hamaney kimi protestocuları affetti. Ancak, “Jin, Jiyan, Azadi” yani “Kadın, Hayat, Özgürlük” hareketinin sokak aksiyonları artıp, polisin de binlerce insanı gözaltına almasıyla birlikte, Amin de üzerine düşen sorumluluğu hissetti.
10’dan fazla insanın müvekkilliğini üstlenen Amin, bir protestocunun sorgu esnasında kemiğinin kırıldığını ve “itirafa zorlandığını” söylüyor.
Ancak sorgudaki bayanın kanaması başlayınca, gözaltı merkezinden çıkarıldı ve bir yol ağzına atıldı.
Amin, “Tehditler devam etti. Kırılan kemiği için ilgili makamlara şikayet bile edemedik” diyor. O vakitten beri müvekkili aleyhindeki tüm suçlamalar düştü.
BBC Ailesi, avukat Mustafa Nili’nin tutuklanmasının akabinde konutlarında de arama yapıldığını söyledi. İran yargısı, her vatandaşın adil yargılanma garantisi olduğunu söylüyor. Yargı mensupları, protestocuları ve onları temsil eden avukatları “yabancı güçlerin maşası” olmakla suçluyor.
BBC’ye konuşan tüm avukatlar, Eylül ayında hükümet aksisi protestoların başlamasından bu yana devletin kendilerine ve müvekkillerine yönelik tacizinin ağırlaştığını belirtti.
Geçen Ekim ayında, çok sayıda avukat Tahran’daki İran Barolar Birliği önünde bir hareket gerçekleştirdi ve “iktidar tarafından yurttaş haklarının ağır biçimde ihlal edilmesini” protesto etti.
Norveç merkezli bir sivil toplum kuruluşu olan İran İnsan Hakları, en az 49 bağımsız avukatın tutuklandığını söyledi.
Örgüt tarafından yapılan açıklamada, “Bunlar, yıllardır isimli baskı altında olan ve yalnızca profesyonel olarak işlerini yapmaya çalışan avukatlar” sözlerine yer verildi.
İran yargısı, Mart ayında ülkenin önde gelen avukatlarından biri olan Nemat Ahmadi’nin avukatlık ruhsatını iptal etti ve onu meslekten kalıcı olarak men etti. Ahmadi, üniversite profesörü olarak da çok evvel işinden kovulmuştu. Yetkililer rastgele bir açıklama yapmadı yahut münasebet göstermedi.
Bir başka avukat Mustafa Nili de hükümet tersi şovların doruk noktasına ulaştığı geçen Kasım ayında çok sayıda tutuklu protestocuyu ve öldürülenlerin ailelerini temsil etmek için öteki bir kente gitmeye hazırlanırken tutuklandı.
‘KİRLİ BİR ALAN’
İran’da sanıklar yasal temsil hakkına sahip. Lakin sanıklar şayet ki mevt cezasına çarptırılabilecekleri “Allah’a karşı düşmanlık” ya da “yeryüzünde yolsuzluk” nedeniyle suçlanırsa, avukatlarını seçme hakkına sahip olamıyor.
Bunun yerine mahkeme, bir avukat atıyor. Bu tıpkı vakitte casusluk davalarında da geçerli.
Jamaran News Agency İran yargısı, ünlü avukat Nemat Ahmadi’yi meslekten men etti Yirmi yıldan fazladır avukat olan Toktam, yargı makamlarının kurallara uyduğunu söyleyebilmek için işlerini yapıyormuş üzere göründüğünü ve yargılamaları aceleye getirdiğine sık sık şahit olduklarını lisana getiriyor.
Toktam, devlet tarafından onaylanan avukatların tersine bağımsız kalmayı tercih etti ve tüm koşulların aleyhine ilerlemesine karşın tarafsız bir savunma hizmeti sağlamaya çalıştı.
Bu aksiliklerin tehdit edilmek, istihbarat servisleri tarafından çağrılmak, tutuklanmak ve hapsedilmek olduğunu söyleyen Toktam, “Kolay değil zira nizam ve devlet sizi karşısı olarak görüyor” diyor.
Bağımsız avukatlar için ortamın berbata gittiğini söyleyen Toktam şöyle devam ediyor:
“Bugünlerde mahkemelerdeki atmosfer çok berbat.”
Avukat, protestolara katılmakla suçlanan ve sonunda vefat cezasına çarptırılabilecek birkaç müvekkilini temsil ediyor.
İran hukuk sisteminde, bir mahkeme tarafından mevt cezası verildiğinde bu karar temyiz için bir üst mahkemeye yahut Yüksek Mahkemeye gönderilebilir. Yüksek Mahkeme, vefat cezasını onaylarsa, yeniden de temyiz edilebilir.
Ancak Toktam, temyiz için işlerin kötüleşmesinden korkuyor. Dört protestocu şimdiden idam edildi.
İran İnsan Hakları’na nazaran İran İslam Cumhuriyeti vefat cezasını bir sindirme aracı olarak kullanıyor:
“Ülke çapındaki protestoların akabinde infazlardaki kıymetli artış bunun delili.”
Getty Images Konuştuğumuz tüm avukatlar, yargının sanıklara bağımsız avukatlarla çalışmamanın yararlı olabileceği tarafında tavsiyeler verdiğini söyledi.
Bu, daha hafif ya da daha sert bir yargılama ortasında tercih yapmak demek. Öbür bir avukat olan Musadık, “Asıl sıkıntı, hakimin bu davalarda çoklukla rejim yanlısı olması” diyor.
Tahran’daki İhtilal Mahkemesinde kendisine birçok sefer bu davalarda bir avukata sahip olup olmamanın bir fark yaratmadığı tarafında cümleler kurulduğunu belirten Musadık, “Bir yargıç, bir davada bana, sanığı temsil etmekte ısrar edersem onlar için en ağır cezayı vereceklerini söyledi” diye devam ediyor.
Toktam, her şeye karşın bir protestocuyu hakları konusunda bilgilendirerek yahut cezasında indirim yaptırarak sistemi alt ettiğini umuyor.
Musadık ise “Bir avukatın olması hiç olmamasından iyidir” diyor.
Yorumlar kapalı.