Azerbaycan’ın “24 saatlik bölgesel terör operasyonu”, bölgesel ve global aktörlerin planlarını, gelecek için yaşanabilecek gelişmelerin ipuçlarını içeriyor. Azerbaycan’ın 32 yıl sonra topraklarında tam egemenlik sağlamasıyla yaşanan gelişmelerde yanlışsız pozisyonlanma sağlayan ve sağlayamayan ülkeler bulunuyor. Gelişmeler gelecek devirde neler yaşanacağının ipuçlarını da içeriyor. Özelde Karabağ, genelde Kafkaslar’da yaşananları manalandırmak, önümüzdeki periyoda yansımalarını kestirebilmek için sorunun özüne hâkim olmak gerekiyor. Bu maksatla gelişmeleri ve yansımalarını derledik.
SAPTAMALAR
Karabağ’dan Ermenistan’a geçenlerin sayısı dün öğle prestijiyle 100 bini, Hakari Köprüsü’nden geçen araç sayısı da 21 bini geçmişti. Ermenistan Başbakanlığı Sözcüsü Nazeli Bağdasaryan’ın açıklamaları kıymet taşıyor. Bağdasaryan, gelenlerin ne kadarına barınma imkanını, hangi bölgelerde sağladıklarını detaylı olarak açıkladı. Buna nazaran gelen Karabağlı sayısı 93 bin iken, bunlardan 23 bin 433’ü gidecek yerleri olmadığı için bu imkandan yararlandı. Öbürleri adres belirterek Ermenistan’ın farklı bölgelerine kendileri gitti. Bu sayılar, “gerçek Karabağlılar” konusunda fikir veriyor. Ermeni devlet televizyonuna yansıyan haberleri takip edince öteki bilgiler de ortaya çıkıyor. Bir dede, Karabağ’dan gelen torunlarını ve gelinini sonda karşılayarak alıp götürüyor. Bu yansımalar, Azerbaycan’ın, “Karabağ’a dışarıdan beşerler getirilip yerleştirildi” tezini doğruluyor.
Azerbaycan, Karabağ’daki her olumsuz gelişmede direkt Ermenistan’ı suçluyor, silahlı kümelerin bu ülkeden geldiğini argüman ediyor. Son silah bırakmanın akabinde, Ermenistan’a geçen “askeri eğitim almış, deneyimli” Karabağlıların Ermenistan ordusuna katılması için davet edildiği duyumları geliyor. Bu da Azerbaycan’ın tezini doğruluyor.
Azerbaycan, Dağlık Karabağ’ın Ermeni sakinlerini zorla göç ettirme, insansızlaştırma ile suçlanıyor. Buna münasebet olarak da Hankendi, Ağdere üzere yerleşim yerlerinin boşalmış imajları kullanılıyor. Nedeni her ne olursa olsun insanların yurt bildikleri yerden göç etmeleri herkesi hüzünlendiriyor. Umulur ki bu durumu Azerbaycan’a akın münasebeti olarak kullanan Batılı devletler ve medyaları, Kelbecer’den Zengilan’a, Ağdam’a, Gubatlı’ya 700 bin insanın sürülmesiyle oluşan durumu da görür. Bu bölgelerin özgürleştirilmesine rağmen tüm yerleşim bölgelerinin yakılıp yıkıldığı, hala delil olarak duruyor. En kolay uydu görüntüleme sistemlerinden dahi bu moral bozucu durum anında gözlemlenebilir.
ERMENİSTAN’DAKİ GELİŞMELER
Gözden kaçan bir nokta daha var. 1990’lardaki işgal sırasında bölgeden kaçanlar yalnızca Azerbaycan Türkleri değildi. Ermeniler Kelbecer ve Laçın’da yaşayan Kürtleri de bölgeden çıkardı. Bu hususta da Azerbaycan’ın suçlanması enteresan.
Karabağ’daki gelişmenin akabinde geçen müddette, Erivan’daki muhalefetin Paşinyan idaresini düşürme gücü ve marifeti olmadığı ortaya çıktı. Bu mevzuda Paşinyan idaresinin dışarıdan önemli uzman takviyesi aldığı da açık. Zira “darbe yapacakları” gerekçesiyle sekiz kişinin gözaltına alınması büsbütün algıyı yönetmeye yönelikti. “Hevesli olan varsa görün, bakın darbeye müsaade vermeyiz” bildirisiyle ilgilisine gözdağı verildi.
Ermenistan idaresinin Karabağ ve Azerbaycan’a yönelik sert, suçlayıcı açıklamalarına rağmen, birtakım noktalarda yeni bir hal geliştirdikleri de gözleniyor. Bağdasaryan’ın bir açıklamasında, Dağlık Karabağ’dan evvel “Artsakh” diye bahsedip sonra özür dileyerek düzeltmesi Sarkisyan ve Koçaryan klanlarının öfkesine neden oldu. Lakin bu tutum, iki ülke ortasındaki barış umutlarının kırılmamasını engelliyor.
KAZANANLAR, KAYBEDENLER
Batı medyası, muhakkak yanlışları daima taraflı yaklaşımlarla tekrarlıyor. Batılı devletlerin son olaylardaki halleri dikkat çekti. Fransız idaresi ve siyasetçiler kaybedenler tarafında yer aldı. Azerbaycan’ı “Karabağ’da işgalci gösterenler” bile vardı. Bakû anında karşılık verdi, Fransız sömürgesi olmuş ülkelerle dayanışma toplantıları yaptı.
ABD’nin son periyotta bölgedeki gelişmelere yaklaşımı, memleketler arası alakalarda bir saha araştırma konusu olarak işlenebilecek seviyede. Paşinyan’a inanılmaz takviye sağladı, ayakta tutmayı başardı. Karabağ’dan gelenlerle günlerce yakından ilgilenen, Ermenistan ve Azerbaycan başkentlerini ziyaret eden ABD Milletlerarası Kalkınma Ajansı Lideri Samantha Power başkanlığındaki heyet çok faaldi. Telaffuzları bir dengeyi gözetiyordu. Karabağ’dan gelenlerle dayanışma sergilerken, Azerbaycan’ın toprak bütünlüğünü zedeleyici bir cümle kurulmadı.
GÖRÜŞMELER YAPILDI
İki ülke ortasında barış muahedesi imzalanması için içeriği aktarılmayan görüşmeler yapıldı. “Kafkaslar’da Rusya mı yoksa ABD mi faal olacak” uğraşının yanı sıra “iki ülkeyi kimin barıştırma başarısı göstereceği” konusunda da rekabet var. Eski Endülüs kenti Granada’da 5 Ekim’de Aliyev ve Paşinyan görüşecek mi, barış çıkacak mı merak konusu. İki ülke ortasında olağanlaşma sağlanması her şeyin bittiği manasına gelmiyor. Şu an Azerbaycan’ın egemenliğini sağlamasına Batılı devletlerin denetimli yansısı sonraki yıllarda suçlayıcı yaklaşıma dönüşebilir. Bakû, Türkiye’ye yönelik “soykırım kampanyası” gibisi bir durumla karşılaşabilir. Azerbaycan buna hazırlıklı olmalı. Elbet muhtemel olağanlaşmanın ülkemize de yansımaları olacak. Ermenistan’ı NATO üyesi yapma hevesi dorukta. Fakat Türkiye’nin doğu bölgesini “Batı Ermenistan” gören ve kurtarılmasını öngören anlayış Ermenistan anayasasında bile var. İsveç’in NATO üyeliğiyle uğraşan Türkiye, daha ağır baskılarla karşı karşıya kalabilir.
Yorumlar kapalı.