Libya’nın liman kenti Derne’yi vuran yıkıcı sel felaketinde 5 binden fazla insan hayatını kaybettiği tespit edilmiş durumda. Binlercesinin kayıp olduğu biliniyor.
Tsunami gibisi dev bir sel suyu kentin denize yanlışsız mahallelerini yerle bir ederken yüzlerce kişiyi de denize sürükledi.
Şehirdeki durumu “felaketin de ötesinde” olarak nitelendiren Libyalı bir gazeteciye nazaran birden fazla aile tüm bireyleri ile sele kapıldı.
BBC Verify ve BBC Görsel Gazetecilik takımı, selin Derne’de nasıl olup da bu kadar hasara yol açtığını uzmanlara sorarak tahlil etti.
Yağış rekoru
Pazar günü Libya’yı vuran rekor yağış Daniel Fırtınası tarafından buraya taşındı.
Bu fırtına sistemi, Akdeniz ve kasırga (Mediterranean ve Hurricane) sözlerinin İngilizce karşılıklarından üretilen Medicane olarak anılıyor ve Libya’nın kuzeydoğu kıyılarına 24 saatte 400 mm’den fazla yağmur getirdi.
Normal kurallarda Eylül ayı ortalaması 1,5 mm olan bu bölge için bu ölçü harikulâde bir duruma karşılık geliyor.
Libya Ulusal Meteoroloji Merkezi bunun, ‘yeni bir yağış rekoru’ olduğunu açıkladı.
Uydu bilgileri, bölgedeki yağışların bir kısmının boyutunu gösteriyor; lakin birçok yerde, kaydedilen yağış ölçüsü daha yüksek gerçekleşti.
Bu fırtınayı kesin olarak, global ısınmaya bağlamak için şimdi çok erken. Lakin iklim değişikliğinin Akdeniz kasırgalarının sıklığını artırdığı düşünülüyor.
İngiltere’deki Reading Üniversitesi’nden iklim kaynaklı riskler konusunda çalışan Profesör Liz Stephens, iklim değişikliğinin bu tıp fırtınalarda kaydedilen yağışları artırdığı konusunda bilim insanlarının emin olduklarını söylüyor.
İki baraj çok yağışa dayanamadı
Derne’nin 13 Eylül’deki son durumu
Derne Vadisi Irmağı, Libya’nın iç bölgelerindeki dağlardan uzanarak, Derna kentinin içinden geçerek Akdeniz’e yanlışsız dökülüyor.
Yılın büyük kısmında bölge kurak olan bu ırmak, harika yağışla taştı ve üzerindeki iki baraj ile köprüleri yıkarak kente aktı.
Yerel yetkililerin meskenlerinde kalma talimatı verdiği kent sakinleri, mahalleler sular altında kalmadan evvel büyük bir patlama duyduklarını anlatıyor.
Profesör Stephens, başlangıçta suyu tutan barajların yıkılmasıyla, biriken suyun dev bir sele dönüştüğünü söylüyor.
“Sel sularına karışan enkaz, yıkıcı gücü artırmış olabilir” diyor.
Üst kısımdaki baraj 1,5 milyon metreküp su depolama kapasitesine sahipken, alttaki baraj 22,5 milyon metreküp su tutabiliyordu.
Her metreküp su yaklaşık bir ton (1000 kg) ağırlığındadır, yani 1,5 milyon metreküp suyun yükü 1,5 milyon ton olacaktır.
Bu yükü yokuş aşağı hareketle birleştirirseniz muazzam bir güç ortaya çıkacaktır.
Selin gücüne şahit olan bireyler suyun yer yer 3 metreye yaklaştığını söyledi.
Hızla akan 20 cm yüksekliğinde bir sel suyu, yetişkin birinin ayağını yerden kesmek için kâfi olur.
60 cm’lik sel suyunun bir arabayı yüzdürmek için kâfi olduğu hesaplanıyor. Münasebetiyle selde binaların tamamının yerle bir olması sürpriz değil.
Uzmanlar barajların yıkılmasına, çok yağışların mı yoksa barajların yapısının mı neden olduğunu söyleyebilmek için şimdi erken olduğunu söylüyor.
Yapılan birinci müşahedeler, yıkılan barajların beton kadar güçlü olmayan, sıkıştırılmış toprak yahut kayalarla inşa edildiğini gösteriyor.
İngiltere’de hidrolik mühendisliği uzmanı olan Exeter Üniversitesi’nden Profesör Dragan Savic, “Bu çeşit barajlar, suyun kapasitesini aşması noktasında hassas bir hal alır. Beton barajlar taşma noktasında dahi ayakta durabilirken, kaya dolgulu barajlar ekseriyetle bu yüke dayanamaz” diyor.
Yapı mühendisi Andrew Barr’ın değerlendirmesine nazaran, birinci evvel üst baraj yıkıldı.
Andrew Barr, birinci barajdan akan suyun yol üzerindeki kayalıkları da toplayarak muhtemelen ikinci barajı da bu güçle yıktığını ve bunun da dağlarla deniz ortasında sıkışıp kalan kentin ani ve yıkıcı bir su baskını ile karşı karşıya bıraktığını söylüyor.
Chris Clayton, Mike Hills, Paul Sargeant, Tural Ahmedzade, Kady Wardell, Gerry Fletcher, Filipa Silverio and Erwan Rivault.
Katkıda bulunanlar: Mark Poynting, Peter Mwai, Jake Horton ve Esme Stallard.
Yorumlar kapalı.